این کتاب چاپ سوم پژوهش مستشرق روسی م.م.دیاکونوف درباره تاریخ و تمدن اشکانیان است که در ده فصل تدوین شده است .فصول اولیه به بررسی چگونگی تاسیس و تداوم حکومت سلوکیان و ارتباط و درگیریهای پادشاهان این سلسله با حکومت "یونانی باختری"و "پارتها" اختصاص یافته و فصلهای بعدی درباره تاریخ سیاسی و نظامی دودمان پارت و اوضاع داخلی و روابط با روم، و فرهنگ و چگونگی تاسیس و انقراض امپراتوری اشکانیان است .عناوین فصلهای دهگانه کتاب عبارتاند از1 : میراث اسکندر، 2 تاسیس امپراتوری سلوکیان، 3 آنطیوکوس سوم، 4 سلوکیان و پارتها، 5 پادشاهی "یونانی باختری"، 6 امپراتوری جهانی پارت، 7 روم و پارت، 8 دولت و کشور پارت در آغاز تاریخ میلادی، 9 انقراض پادشاهی پارت، 10 فرهنگ ایران در عهد پارتیان .صفحات پایانی کتاب به تعلیقات و فهرست اعلام و عکسهایی از آثار تاریخی و باستانی مربوط به دوره اشکانی اختصاص یافته است .
در این مجموعه سیزده مقاله درباره جنبههای مختلف تاریخی، فرهنگی، اجتماعی، رجال شناسی و ادبی منطقه و مردم((لرستان)) با این عناوین گردآمده است : ((لرستان در دایرهالمعارف اسلام/ مینو رسکی زروان لرستانی))، ((سید جعفر کشفی/ مجتبی مقدسی))، ((یک روز از زندگانی گونگادین/ عبدالکریم جربزهدار))، ((بازگیرها/ علیداد برزویی))، ((پیشنهاد انضمام حکومت ولایات ثلاث به ایالت بروجرد و لرستان/ غلامرضا عزیزی))، ((چهار سند تاریخی درباره دالوندها/ حمیدرضا دالوند))، ((کارگزاران لرستان/ سید فرید قاسمی))، ((وجه تسمیه تاریخی بدرآباد/ سعادت خودگو))، ((نمایش در خرمآباد/ هرمز زندی))، ((قدم خیر/ توکل حیدرزاده خرمآبادی))، ((یک ترانه لری/ شیرین وطندوست))، ((سالنامه دانشسرای مقدماتی پسران بروجرد/ سید فرید قاسمی)) و ((یادگارهای ماندگار/ عبدالله آفاق)) .
در جلد اول این مجموعه زنان نامآور ایرانی، از عهد باستان تا دوره انقراض ساسانیان معرفی شدهاند. برخی از این زنان عبارتاند از: ماندانا، سپاکو، آریان، اسپارترا، آتوسا، مروئه، رخسان، اباکیش، فدیمه، پارمیس، آمی تیس، ساندوسه، مانیا، رکسانه، ایندوک، برسین، آپامه، رینا، رودگون، رام بهشت، انوشه دخت، آذر ناهید، نرسی دختک، پوران و آزرمیدخت. گفتنی است در کتاب، فراوان به روایات هرودت، دیاکونوف، کتزیاس، و گزنفون استناد میشود. پایان کتاب شامل "گاه شناسی " است که در آن محدوده تقریبی تاریخ حیات هر یک از شخصیتهای تاریخی متن، تعیین شده است.
کتاب “بررسی تاریخ ماد” اثری ارزشمند و پژوهشی گرانسنگ از محمدعلی خنجی میباشد. نام کامل این کتاب “بررسی تاریخ ماد و منشا نظریه دیاکونف” میباشد. مطالب این کتاب دارای دو وجهه میباشند. نخست آنکه مخاطب پس از مطالعه آن با تاریخ سلسله مادها آشنا شده و از کم و کیف تاریخ اجتماعی و سیاسی این دودمان تاریخی آگاه میگردد. دیگر آنکه کتاب حاضر همانگونه که از نام دوم آن پیداست، یک نقد و بررسی فوقالعاده در باب کتاب معظم و مشهور تاریخ ماد به قلم دیاکونف میباشد. کتاب دیاکونف تا امروز کاملترین و مهمترین شناخت و بررسی تاریخ سلسله ماد است و کتاب حاضر نیز نقد و تحلیل و حتی به نوعی تکملهای بر این کتاب شهیر محسوب میگردد.
یعتبر هذا الکتاب من المؤلفات النادرة فی المکتبة العالمیة، اذ صدر لأول مرة عام 1935 فی مدینة لینینغراد و شمل اللوحات التصویریة المرسومة حسب طریقة المنمنمات الدقیقة، و فیها عکس الرسامون بعض ملامح المؤلف التاریخی لشاه نامی. یمتاز هذا الکتاب بالدقة العلمیة والمرجعیة التاریخیة الموثقه و هو الاول من نوعه فی المکتبة الغربیة. و یفید هذا الکتاب کافة الطلاب الدارسین فی کلیات الفنون التشکیلیة والعاملین فی المجالات الفنیة الابداعیة و کافة المهمین بتاریخ الادب و الفن القدیمین.