کتابخانه مجازی ادبیات

محمد درخشش در مقدمه کتاب خطابه آقای سیدحسن تقی زاده می گوید: در طی سلسله سخنرانی های سال 1337 باشگاه مهرگان به علت آنکه، نهضت مشروطیت ایران قسمت مهمی از تاریخ کشور ما را تشکیل میدهد اینجانب برای روشن شدن نکات تاریک این نهضت تاریخی از دانشمند محترم جناب آقای تقی زاده درخواست نمودم مشاهدات و اطلاعات خودشان را ضمن یک یاد دو سخنرانی در باشگاه مهرگان برای معلمین بیان نمایند و بسیار از ایشان متشکرم که دعوت بنده را قبول فرمودند و در باشگاه مهرگان به ایراد یک سلسله سخنرانیهای مفید و مهم اقدام نمودند.

تاریخ بشر آئینه یک سلسله مبارزه هایی است که بین طبقات مردم برقرار است و این مبارزه ها تا غلبه حق بر باطل ادامه خواهد داشت. مبارزه طبقاتی مظهر و نمایش واقعی حوادث تاریخی است که سر ترقی و تکامل هم در آن نهانست. نبرد دائمی خوبی و بدی، قدرت و حق، فقر و غنا، سرمایه و کار، تقدم و تجدد، ارتجاع و آزادی، فداکاری و خودپرستی، ظلم و عدالت و بالاخره مبارزه نور و ظلمت و یا یزدان و اهریمن است که حوادث و وقایع تاریخی را بوجود آورده است و بدون این نبرد زندگی هدف واقعی ندارد. تصدیق حالت حاضره و تسلیم در برابر سلطه و قدرت زندگی را همان اندازه فاقد روح و معنی خواهد ساخت که کسی وارد جنگ تن به تن بشود بدون اینکه کینه ای در دل داشته باشد و یا تن به زناشویی دهد درحالیکه فاقد عشق و محبت نسبت به همسر خود باشد. یکی از مظاهر حساس و جلوه های مشخص مبارزه های طبقاتی مبارزه ایست که در طول تاریخ بردگان با اربابان نموده اند و پرده های دلگداز و در عین حال لذت بخشی در صحنه اجتماع به وجود آورده اند. بردگی دوره مشخصی در تاریخ اجتماعی هریک از ملت ها گذرانده و خود یکی از دوره های فعالیت اقتصادی بشر است. تمام ملت ها "دوران اقتصاد بردگی" و یا دوره مبارزه بر علیه بردگی را در زمان واحدی نگذرانده اند و در تمام ملت ها هم بردگی حالت مشخص اقتصادی نبوده بلکه بطوری که در این مقاله ها دیده خواهد شد رژیم اقتصادی بردگی در بعضی از کشورها مانند یونان و روم با ظهور فئودالیسم از بین رفته و در پاره از ممالک دیگر مانند آمریکا و روسیه تا یک قرن پیش وجود داشته و در پاره کشورها مانند ایران از بردگان در فعالیت خاص اقتصادی یعنی تولید استفاده نمی کردند.

در این داستان دو تن از بزرگترین پهلوانان ایران با یکدیگر روبرو می شوند. رستم جامع خصائل پهلوانی یعنی مردانگی و آزادگی و شجاعت و شاه دوستی، و کسی است که برای ایران همه مصائب را تحمل کرد و آنرا از مخاطرات عظیم نجات بخشید و عمر خود را در حفظ تاج و تخت کیان گذاشت. اسفندیار پهلوانی است که بدعای زرتشت رویین تن شده و حربه ها بر تن او کارگر نیست. وی می‌خواهد بفرمان پدر و برای رسیدن بتاج و تخت شاهی بندبر پای رستم نهد و اگرچه منکر خدمات رستم نیست ولی سرپیچی از حکم پادشاه را نیز خلاف دین و آیین میداند و رستم را به اطاعت حکم پادشاه می خواند؛ و رستم اگرچه جنگ با یکی از افراد کیانی را گناهی نابخشودنی میشمارد لیکن از تحمل عار نیز گریزان است و همین دو اصل و همچنین مواجهه با مردی رویین تن که زخم سلاح را در او اثری نباشد سبب دشواری بزرگی برای رستم است تا بحدی که بچاره گری و توسل او بسیمرغ منجر می‌گردد

اخوان الصفا از نهضت های مهم فکری - سیاسی قرن چهارم هجری است که در نزدیک کردن حکمت یونانی و دین اسلام استوارترین قدم ها را برداشته است. آنان از سیاست و نظامات حکومتی به دقت بحث کرده اند، ولی این جنبه از اندیشه هایشان کمتر مورد توجه محققان و اندیشمندان قرار گرفته است. اخوان الصفا به دلیل این که انجمنی سرّی بودند و فعالیت های علمی و سیاسی آنان پنهانی و در خفا صورت می گرفت، شناخت مؤلفان رسائل با مشکلاتی روبه روست و درباره ی هویت آنان اختلاف نظر وجود دارد. در طول قرون گذشته، مولفان این رسائل و زمان و مکان دقیق این گروه به طور قطع مشخّص نشده است و اظهار نظرها در مورد آنها بعضاً متناقض و از هماهنگی و وحدت نظر برخوردار نیست. آنچه که بدیهی و روشن است این که رسائل اخوان الصفا از مهم ترین میراث اسلامی حتی مهم ترین میراث عالم است که مجموعه ای از افکار و دیدگاه های مختلف -برگرفته از کتب آسمانی و غیرآسمانی و فلسفه اسلام و یونان- در آن گردآوری شده است. هویت این گروه همواره میدان بحث و جدل و حدس و گمان ها بوده است، گروهی بر این عقیده هستند که آنان اسماعیلی مذهب بوده و یکی از ائمه اسماعیلی به نام احمدبن عبدالله بن محمد المکتوم بن جعفر الصادق نویسنده رسائل اخوان الصفاست. از رسائل اخوان الصفا ترجمه ای به زبان فارسی به اهتمام میرزا محمد ملک (در 1304ق.) انجام گرفته که در آن، شرح حال احمدبن عبدالله و کیفیّت تألیف رسائل بدین صورت بیان شده است