کتابخانه مجازی ادبیات

دولت صفوى طى 230 سال تمدن ويژه خود را بنا كرد، تمدنى كه از هر حيث، لوازم مورد نياز خود را به همراه دارد. طبعاً اقتباس از گذشته و كشورهاى معاصر فراوان بود؛ اما از حيث فكرى، علمى، اجتماعى و اقتصادى، روزگار صفوى اصول خاص خود را داشت و به عنوان يک دولت خلاق و مبتكر مطرح بود. در يک جمله مى‌توان دوره صفوى را نقطه قوّت تاريخ كشور ما به حساب آورد؛ چراكه وقتى دولت صفوى قوام گرفت و آنگاه كه تثبيت شد، تحوّل عميقى را در ايران آغاز كرد و گرچه اين تحول با ابزارهاى سنتى صورت مى‌گرفت؛ اما سبب شكوفايى همه‌جانبه در ايران شد. آبادى ايران از لحاظ اقتصادى در دوره صفوى بسيار قابل توجه است؛ همچنان كه به لحاظ فرهنگى و ساخت‌وساز آثار تاريخى، از هر حيث يادآور دوره پرشكوه و پرثروت سلجوقى در ايران است. مدارس بى‌شمار، موقوفات فراوان، امكانات علمى گسترده، حفظ ميراث مكتوب گذشته، به‌ويژه ميراث مكتوب شيعه، كتابت صدها هزار نسخه خطى در حوزه قدرت صفويان كه بسيارى از آنها تا به امروز بر جاى مانده؛ ايجاد مساجد بزرگ و بسيارى از امور ديگر، نشان مى‌دهد كه ايران دوره صفوى، دوره‌اى درخشان در تاريخ ايران اسلامى بوده است. سفرنامه‌هاى بيگانان در ايران آن روز، شاهدى بر پيشرفت‌هاى علمى و اجتماعى در ايران است. این کتاب عبارت از چهل نوشتار است كه برخى پژوهشى و شمارى هم مرور بر آثار مكتوب اين دوره، براى عرضه مواد لازم جهت پژوهش در اين دوره مى‌باشد. طبعاً در هر يک از اين عناوين، تلاش بر آن بوده تا نكته و مسئله‌اى از اين دوره تاريخى روشن شود.

یادداشتهای مسافرت شاردن در 1674 از اصفهان به بندرعباس و هرمز، مطالب مجلد نهم است که بیست و دو تصویر گرانبها از پرسپولیس را در بر دارد و نفایس و بدایع این شهر باستانی را تفصیل کرده است. در این تاریخ می خوانیم که با جلوس شاه سلیمان صفوی به تخت سلطنت، تحول عظیمی در اوضاع و احوال زندگانی مردم این مملکت به وجود آمد، دوران درخشان و خیره کننده صفوی، به انحطاط و تنزل گرایید و مقدمات سقوط سلطنت صفوی فراهم آمد. علل و موجبات عمده و اساسی این تحولات در این جلد توسط شاردن واکاوی شده است. شاردن در این جلد، بزرگترین حوادث عصر صفوی، یعنی فوت شاه عباس دوم و تاجگذاری شاه سلیمان را نگاشته و به نوشته های یکی از مورخین عصر صفوی تکیه کرده و مشاهدات عینی آن مورخ را به نظر جهانیان رسانده است.

تعیین خاستگاه آریاییان یا هند و اروپاییان همواره دغدغه ی بسیاری از خاورشناسان بوده است. پژوهش­ های مربوط به اقوام هند و اروپایی به سده ی هجدهم میلادی می­رسد، اما در قرن نوزدهم بود که دانشمندان به بسیاری از همانندی­ های زبان­های هند و اروپایی و آریایی پی بردند. سه گفتار این کتاب درباره ی تار یخچه ی تحقیقات در مسئله ی هند و اروپاییان اثر مالوری، مسیر مهاجرت هند و اروپاییان اثر بوش کیمپرا و ترکیب نژادی بنیانگذاران تمدن دره ی سند نوشته ی گ. د. کومار است که هر یک به ریشه ی زبانی و قومی آریاییان پرداخته­ اند. موضوع بررسی خاستگاه و ویژگی­ اقوام هند و اروپایی یا آریایی، گذشته از ضرورت شناخت علمی و پژوهش پیرامون آن برای دانشمندان، از نظر مردم عادی هم به منظور پی بردن به تحولات سیاسی و اجتماعی جالب توجه بوده است.

ارمنیان از کهنترین روزگاران یا بهتر بگویم از سپیده دم تاریخ ایران یعنی پس از مهاجرت آریاها به نجد ایران با ایران پیوندها و روابط گوناگون داشته اند. در زمان پارتیان این پیوندها افزون و استوارتر گشت. شاهزادگان اشکانی بر اورنگ ارمنستان می نشستند: و زبان فارسی میانه یا پهلوی اشکانی در ارمنی کهن تاثیری شگرف یافت. آنچنانکه هنوز هم آثار آن در زبان ارمنی جدید مشاهده می شود. تاریخ دو ملت ایرانی و ارمنی باهم گره خورده است. در پیکارهای هشتصد ساله ایران و روم که زمینه اقتصادی داشت و بر سر جاده های ابریشم و ادویه در گرفت، ارمنستان اهمیتی فراوان یافت. ازاین رو سرزمین پیوسته پهنه کارزار و کشمکش گردید. بعد از حوادثی چند نفوذ فرهنگ ایران در ارمنستان ادامه یافت. استقلال ارمنستان در قرن چهاردهم میلادی برابر با سده نهم هجری پایان یافت، ولی روابط ایرانیان با ایشان قطع نگردید. شاه عباس اول ارمنیان را به ایران آورد و در جلفای جدید جای داد و این گروه که مردمی کاری و کاردان بودند در ایران در بسیاری از امور موثر واقع گشتند.