کتابخانه مجازی ادبیات

تاریخ ادبیات سال ششم ادبی دوره های مختلفی از تاریخ ایران بعد از اسلام را دربرمیگیرد که شامل: تاریخ ادبیات دوره مغول و تیموری، دوره صفویه – اوضاع تاریخی و سیاسی، دوره افشاریه و زندیه و قاجاریه، دوره مشروطیت و تاثیر آن در ادبیات فارسی است

کتاب تنبیه الاطفال مخصوص نوآموزان زبان فارسی است که درباره قواعد زبان عربی و فارسی و فرانسه است و مشتمل بر سه کلمه اسم و فعل و حرف و برای هریک علاماتی هست.

پیشینیان خیام حکیم را چگونه شاعری می‌دانستند و او را با چه شعرهایی می‌شناختند و تصورات آنها با تصورات امروزیان چه نسبت‌هایی دارد؟ این کتاب تلاشی است برای نزدیک شدن به پاسخ این سؤال. نویسنده منابع رباعیات خیام را در دو گروه جای داده است. نخست منابعی که در آنها صراحتاً رباعی‌ای به اسم خیام نقل شده است. این بخش شامل 28 مأخذ است که اولین آنها از اواخر قرن ششم و اوایل قرن هفتم هجری است و آخرین آنها در سال 813 ـ 814 هجری کتابت شده است. در این منابع 151 رباعی به نام خیام روایت شده که با حذف مکررات تعداد آنها به 120 رباعی می‌رسد. بخش بعدی در ذکر منابعی است که در آنها به رباعیات منسوب به خیام بدون ذکر گوینده استناد شده است. کهن‌ترین این منابع در این کتاب متعلق به سال 513 و تازه‌ترین آنها در 821 هجری فراهم آمده است.

این مقاله به معرفی دستنویس مجموعه شعری محفوظ در کتابخانه موزه بریتانیا اختصاص دارد. این مجموعه مشتمل بر دواوین چهار تن از شعرای قصیده‌سرا، ابو الفرج رونی، ازرقی هروی، انوری ابیوردی و عثمان‌ مختاری است و در 692 ق به دست محمد شاه بن علی بن محمود اصفهانی‌ کتابت شده است. سپس اسحاق بن قوام بن مجد همگر، نوه مجد همگر (607-686 ق)، بر اوراق سفید بین دواوین شعرا نسخه‌ای از رباعیات جد خود را، بالغ بر 610 رباعی، تصحیح و کتابت کرده است. این مجموعه رباعی‌ در تنها تصححی غیر علمی دیوان مجد همگر در نظر نبوده است. این نسخه رباعیات از چند جهت اهمیت دارد: 1)قدمت و اصالت، زیرا یازده سال بعد از مرگ شاعر کتابت شده است 2) قالب اشعار، با اینکه مجد همگر یک شاعر قصیده‌سرای مدیحه‌پرداز است، این دستنویس تنها رباعیات او را دربردارد. 3) توضیحات، درج عناوین توضیحی برای تعدادی از رباعیات، مربوط به محتوای شعر، سوانح زندگی شاعر و حوادث تاریخی و روابط سیاسی‌ و اجتماعی آن دوران. 4) انجامه منظوم و موزون یکی از نمونه‌های کهن انجامه‌های منظوم‌ نسخه‌های فارسی است. 5) نقل حکایاتی بیش از انجامه که از جهت شناخت وضعیت ادبی قرن‌ هفتم ق در دوران خاندان جوینی و پایگاه و جایگاه مجد همگر اهمیت بسیار دارد. درج نسخه بدل بعضی الفاظ و مصراع‌ها، اعراب‌گذاری و مشکول کردن‌ کلمات از دیگر کارهایی است که کاتب در حق اشعار جدش روا داشته است. براساس این نسخه برخی رباعیات سرگردان نیز شناخته می‌شود و روشن‌ می‌شود که بخشی از رباعیات مجد همگر به خیام، شیخ شهاب الدین سهروردی‌ و احتمالا عنصری نسبت داده شده است.