اين كتاب آميزهاي است از نوشتههاي گوناگون، از تأليف و ترجمه كه در واقع بيش از چهل سال آزمايشهاي قلمي را دربرمي گيرد، و قدم به قدم گذشت عمر مرا دنبال كرده است . اين مجموعه علقهاي خاطرهانگيزتر از ساير نوشتههايم با من ايجاد ميكند، زيرا جويبارهاي است از چند دهه از گذشت عمر، و هر قطعة آن يادآور دورهاي خاص ' ميشود، همراه با زيروبمها و غموشاديهايش. قطعههاي نخست يادآور زماني است كه تازه شروع به آزمايش هائي در زمينة نوشتن كرده بودم. سالهائي پر ازاميد و شور بود كه جواني در برابر ما چون دشت سبز گستردهاي مينمود، و ما گمان ميكرديم كه منبعي پايانناپذير دارد، و به همراه آن تا آن سر دنيا خواهيم رفت، و به همراه آن زندگي را فتح خواهيم كرد. در كنار آنها نوشته هائي بود كه ناتمام مانده بود و آنها را بعد از چند سال تمام كردم. اينگونه بود ترجمة قطعههائي از شكسپير كه آنها را چند بار گذاشتم و برداشتم. بعضي از ترجمهها را خواستم در درس «سنجش ادبيات ايران با خارج» و «بررسي ادبيات جهان» كه در دانشگاه تهران بر عهدة من بود به كار برم. فهم دقيق ادبيات فارسي بدون آشنائي و سنجش با نمونه هائي از ادب ساير كشورها ميسر نميشود. تنها در مقام مقايسه است كه ما به تشابه هائي در ميان انديشة بشري پي ميبريم. همة اين آثار بيان كنندة بيش از يك چيز نيستند: زندگي و مرگ ، كه در ميان همة آدميزادگان مشترك است، و از اين رو همگي در يك نقطه به هم ميرسند. در طبع آخر مطالبي بر كتاب افزوده گرديد. اين افزودهها كتاب را بيش از پيش به صورت يك مجموعة « ملمع» در آورده است: آميزة ترجمه و تاًليف، قديم و جديد، شعر و نثر و سياست و ادب...چنانكه ديده ميشود گونه گوني مطالب ناشي از حالتها و زمانهاي متفاوت است، كه سهم اتفاق را هم نبايد در آنها ناديده گرفت. با اين حال، هم قدري عمد با آن همراه گرديد؛ بدين معنا كه خواستم لااقل در ترجمه ، چند نمونه از ادب قديم و جديد، شرق و غرب را عرضه كرده باشم، تا نموداري باشند از بازتابهاي گوناگون انديشه، در دوره هائي دور از يكديگر.
دکتر خامه ای از جمله معدود رهبران حزب توده بود که به ماهیت استالینی مارکسیسم روس ها پی برد و کتابی به زبان فرانسه با عنوان «تجدیدنظرطلبی از مارکس تا مائو» نوشت که بارها در فرانسه تجدید چاپ شد. این کتاب بعدها در ایران توسط خود او ترجمه شد. در مجموعه حاضر، دکتر انور خامهای برگزیدهای از مصاحبهها و مقالات خود را طی شصت سال گذشته، در باب فرهنگ، سیاست و تحول اجتماعی به طبع رسانده است .کتاب از سه بخش تشکیل شده است .بخش نخست شامل مصاحبههای جراید کشور با نامبرده است که مسائل فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و تاریخی را در برمیگیرد .بخش دوم حاوی نمونههای برگزیدهای از مقالات منتشر شده نویسنده در مدت 57سال( 1320تا 1377) فعالیت روزنامهنگاری اوست که موضوع عمده آنها مسائل انقلاب اسلامی و جمهوری اسلامی است .در بخش سوم نیز مقالاتی برگزیده شده که مسیر تحول اندیشه مولف را نشان میدهد . ...انور خامه ای در مورد هدایت گفت: «من هدایت را به دو شکل می شناختم. اول اینکه هر دوی ما نسبی قاجاری داشتیم و از طریق خانواده هایمان همدیگر را می شناختیم. دیگر اینکه نوشته های همدیگر را خوانده بودیم. من آن روزها مقالاتی در نشریات حزب توده و اطلاعات می نوشتم و هدایت هم مقالات و کتاب هایش را یادم است که به همراه عبدالحسین نوشین و حسین خیرخواه و یکی دو نفر دیگر به کافه فردوسی رفت و آمد می کردیم. من آن موقع از هدایت «وغ وغ ساهاب» را خوانده بودم و بعد با ماجرای «ادبای اربعه» آشنا بودم. این شد که پنج سال از شهریور ۱۳۲۰ تا ۱۳۲۵ را بیشتر با هدایت گذراندم....
«ذکر مناقب حقوق بشر در جهان سوم» که به خاطره «شهدای گمنام آزادی ایران» اهداء گردید و کل شهدا از مشروطه به این سو را دربرمیگرفت، حاوی سلسله مقاله هائی است که از آذر 1356 به بعد در چند شماره مجله (نگین) بتدریج انتشار یافت.همان زمان مجله «خواندنیها» با اجازه نویسنده به نقل آنها پرداخت و سپس در مهر 1357 بصورت کتاب درآمد. « ... بشر امروز که نسبت به سرنوشت خود آگاهی و بیداری به هم زده است، نمیتواند مدت درازی با اندیشههای پراکنده، امیدهای واهی و «شبه دموکراسی» زندگی کند. نگران آینده خود است و میل دارد که در مسیر اطمینانبخشی بیفتد. این مسیر هرچه باشد باید از طریق رأی آزاد مردم تعیین گردد؛ یعنی این احساس به آنان بدهد که در تعیین مشی و امر اداره کشور مشارکت آنها منظور شده است.»
اثر حاضر که در سه بخش اصلی فراهم آمده حاوی مباحث و مطالبی است درباره تاریخ ایران در عصر هخامنشی و تقابل آن با تمدن یونان .بخش نخست از دو مبحث تشکیل شده که طی آن، به موقعیت جغرافیایی سرزمین ایران و پیشینه قوم آریایی اشاره شده، سپس از تاریخ و تمدن هخامنشی ـ به ویژه دوران کوروش و داریوش و اقدامات آنها ـ سخن به میان آمده است. در مبحث دوم، تاریخچه روابط ایران و یونان در دوره هخامنشی، به ویژه جنگهای این دو قدرت باستانی، بررسی شده است که نویسنده در این دو بخش با نگاهی نقادانه، به گزارشهای مورخان یونان، از جمله هرودوت و گزنفون استناد کرده است ، در بخش دوم، ترجمه نمایشنامه ایرانیان اثر ایسخیلوس (آشیل) درباره جنگ خشایارشا با یونانیان به چاپ رسیده است.