کتابخانه مجازی ادبیات

این کتاب دارای چهار فصل و مجموعا دربرگیرنده زندگی و آثار ۲۲۷ نفر از پارسی سرایان قفقاز است. هر فصل به شاعران یک منطقه قفقاز (آران، ارمنستان، داغستان، گرجستان) اختصاص یافته است. نخستین شاعری که زندگی و احوالش در این مجموعه معرفی شده، «ابوالعلای گنجه ای» متوفی به سال ۵۵۴ ه.ق و آخرین آنها، «ناظم ایروانی» متولد سال ۱۳۴۲ ه. ق است. در پایان کتاب نیز فهرست ماخذ و منابع به ترتیب الفبایی تخلص یا نام مولفان آمده است.

رستم و اسفندیار برجسته‌ترین، نیک‌ترین و مهم‌ترین پهلوانان شاهنامه‌اند؛ از این‌رو برخورد این دو یل از وزن و حساسیت خاصی برخوردار است. اسفندیار شاهزاده‌ای جوان است، با چشم به تختی که شایستگی آن را دارد. او برخلاف گشتاسب، نه یک موجود آزمند و متزلزل و فریبکار، بلکه دلاور شکست‌ناپذیر و مقدسی اس تکه برای نیک‌ترین دین‌ها و اندیشه‌ها شمشیر زده است. رستم در مقابل او، پهلوان قرون و ابرمردی است که تبلور تکاپو و رنج مردانه یک تبار است. در این کتاب افزون بر مقدمه، سه مقاله پیرامون رستم و اسفندیار و همچنین متن آن از روی نسخه شاهنامه چاپ مسکو آمده است.

داستان عشق لیلی و مجنون از جمله منظومه‌های غنایی ادب فارسی است‌ که از دیرباز مورد اقبال نویسندگان و شعرای فارسی‌زبان و غیرفارسی‌زبان‌ قرار گرفته است، تا جایی که بیش از 70 مثنوی به تقلید از مثنوی لیلی و مجنون سروده‌اند که بسیاری از آنها تا حد زیادی در راستای مثنوی لیلی و مجنون نظامی است. نظامی نیز در سرودن مثنوی خود بهره‌مند از منابع عربی‌ داستان می‌باشد. آنچه بعدها فکر و ذهن افراد زیادی را به خود مشغول کرده‌ است، هویت تاریخی یا داستانی بودن لیلی و مجنون است. بسیاری از محققین حوادث و شخصیت‌های داستان را زاده تصور و خیال شاعران و نویسندگان عرب دانسته‌اند. برخی دیگر نیز بر هویت تاریخی داستان، پای‌ فشرده‌اند. این دوگانگی ما را بر آن داشت تا در تحقیقی جامع، به بررسی‌ این مهم بپردازیم و داستان لیلی و مجنون را از نظر تاریخی ریشه‌یابی کنیم. در آغاز با بهره‌مندی از منابع معتبر از جمله: "الاغانی‌"،"مصارع العشاق‌"، "تزیین الاسواق‌"و" دیوان شعر قیس بن ملوح‌" ضمن آشنایی کامل با داستان عشق این دو دلداده با برخی از شخصیت‌های داستان و اماکن مطرح‌ شده در داستان آشنا شدیم. ابتدا موقعیت جغرافیایی حوادث داستان را مشخص کرده، سپس درصدد کشف هویت تاریخی شخصیت‌های داستان‌ برآمدیم. امیدوار بودیم که با مشخص شدن هویت تاریخی این افراد، قهرمانان اصلی داستان یعنی لیلی و مجنون نیز هویت تاریخی یابند. بدین ترتیب توجه خود را معطوف به افرادی کردیم که نقش اساسی در شکل‌گیری داستان داشته‌اند؛ نظیر نوفل بن مساحق، عبدالرحمن بن عوف، کثیر و ... با کشف هویت تاریخی این افراد، درصدد تعیین هویت لیلی و مجنون برآمدیم و ضمن جمع‌بندی نظرات به این نتیجه رسیدیم که لیلی و مجنون هویتی تاریخی دارند و در حدود اواخر قرن اول هجری‌ می‌زیسته‌اند.

داستان لیلی و مجنون از معدود داستان‌هایی است که بسیار مورد توجه‌ شعرای فارسی زبان قرار گرفته، به نحوی که قریب هفتاد و سه مثنوی با عنوان‌ لیلی و مجنون در ادب فارسی به یادگار مانده است. این تنها بخشی از تأثیرگذاری داستان لیلی و مجنون است. چه بسیار شاعرانی که الفاظ و مضامین عشق لیلی و مجنون را زیور سخن خود ساخته‌اند و معدود شاعرانی نیز یافت می‌شوند که با ابتکار و نوآوری به خلق حوادث و حکایاتی از این عشق‌ جانسوز پرداخته‌اند که در منابع عربی داستان و مثنوی‌های لیلی و مجنون اثری از آنها یافت نمی‌شود. عطار نیشابوری از جمله شاعران نوآوری است که علاوه‌ بر ذکر الفاظ و مضامین عشق لیلی و مجنون، حکایات و حوادث زیبا و جذابی‌ نیز به لیلی و مجنون نسبت داده است. در این مقاله سعی بر آن است که‌ برخی از آثار عطار نیشابوری را از این جهت مورد بررسی قرار دهیم.