کتابخانه مجازی ادبیات

سید محمود نشاط در مورد موضوع کتاب می گوید: ادات تشبیه در زبان فارسی که اصل آن مربوط به علم بیان و بدیع و شرح آن مرتبط با دستور زبان فارسی است انتخاب نمود و اگرچه ناگریز به ذکر برخی از اشارات و اصطلاحات بیانی گردیده است اما مقصود حقیر جمع آوری و بحث در اقسام ادات تشبیه از لحاظ دستور زبان فارسی است. نکاتی که همچنان در این مقدمه یادآور می گردد: یکی اینکه سعی نمود بامکرر کردن مثال بر طول ملال نیفزاید و در هر مورد به ذکر یک تا پنج شاهد قناعت ورزید و در صورت لزوم امثله و شواهد دیگر را با تعیین صفحه و سطر کتاب ماخذ به حاشیه موکول ساخت. اشعار را غالبا از منوچهری دامغانی چاپ دبیرسیاقی که فی الواقع استاد تشبیه نیز می باشد و تشبیهات وی در نهایت متانت و استواری است برگزید تا مراجعه به شواهد و نظائر موضوع سهل باشد و نیز مثال نثر را به مناسبت وضوح و به منظور اختصار حذف نمود. ادات تشبیه و قیود و پسوندها و غیره را برای سهولت کار مراجعان به طریق الفبائی منظم ساخت و توضیحات و مطالب را با شماره های مستقل مجزا نمود و صفحات و سطور مراجع و ماخذ را ذیل مطالب بیان داشت. از توضیح واضحات و تکرارهای زائد چشم بپوشید و با عبارتی سهل و ساده نگاشت تا درخور استفاده همگان باشد.

شکی نیست که هر شاعری شیوه‌ای خاص خود را دارد و معانی متفاوت و مختلفی را در شعر به رشته نظم درمی‌آورد که سبک وی را متمایز از دیگر شعرا می‌نماید. با این حال در هر دوره خصوصیات لفظی و معنوی مشترکی در ادبیات وجود دارد که سبک شعر و نثر آن دوره را مشخص می‌کند. در این کتاب مضامین و معانی مشترک شعر فارسی از سنایی تا جامی مورد بحث و توجه قرار گرفته است.

قرن هشتم روزگاری است که بیشترین ایام زندگی نظامی در آن سپری شده و گنجه، زادگاه و اقامتگاه او بوده است. وی با حکومت‌های محلی و دربارهای اتابکان آذربایجان، ارتباط داشته است ولی این پیوند نمود چندانی در مثنوی‌های پنجگانه او ندارد و منحصر به هدیه کردن آن اثر می‌باشد. این عصر مصادف با دوره دوم حکومت غزنوی اوج عزت و ذلت سلجوقیان و حکومت خونریز خوارزمشاهیان، است و حکیم جمال‌الدین محمد الیاس ابن یوسف نظامی گنجه‌ای، میراث‌دار شعرای بارز قصیده‌سرا و حماسه‌سرا از طرفی، معاصر خاقانی است که قصیده را با بالاترین اوج شکوهش نزدیک کرد.

بحث اصلی این مقاله مربوط به «حروف اضافه و حروف ربط» در زبان فارسی است و مقوله‌ای تازه را در زمینه تحول کارکردهای حروف در ادبیات معاصر ایران مطرح می‌کند. ادب فارسی همیشه حروف را در بحث دستور زبان مطرح کرده است؛ اما در این مجال تلاش بر آن است که نشان داده شود، ادبیات معاصر، حروف را در حوزه معانی و بیان و بدیع وارد می‌کند.