قرن هشتم روزگاری است که بیشترین ایام زندگی نظامی در آن سپری شده و گنجه، زادگاه و اقامتگاه او بوده است. وی با حکومتهای محلی و دربارهای اتابکان آذربایجان، ارتباط داشته است ولی این پیوند نمود چندانی در مثنویهای پنجگانه او ندارد و منحصر به هدیه کردن آن اثر میباشد. این عصر مصادف با دوره دوم حکومت غزنوی اوج عزت و ذلت سلجوقیان و حکومت خونریز خوارزمشاهیان، است و حکیم جمالالدین محمد الیاس ابن یوسف نظامی گنجهای، میراثدار شعرای بارز قصیدهسرا و حماسهسرا از طرفی، معاصر خاقانی است که قصیده را با بالاترین اوج شکوهش نزدیک کرد.
این مجموعه شامل تمام شاهنامه است که برای راحتی خوانندگان جوان که به تاریخ و تمدن کشور خود علاقه دارند و می خواهند با شاهنامه آشنا شوند، به نثر ساده برگردانده شده و در سه بخش شامل: 1. بخش اساطیر 2. بخش پهلوانی 3. بخش تاریخی تنظیم شده است. بخش اساطیر از پادشاهی کیومرث شروع شده و تا مرگ فریدون ادامه دارد. بخش پهلوانی از پادشاهی منوچهر و ظهور خاندان سام شروع می شود و تا مرگ رستم و فرزندش فرامرز ادامه دارد و بخش تاریخی که با پادشاهی بهمن فرزند اسفندیار شروع شده تا مرگ یزدگرد و تسلط عربها بر ایران ادامه می یابد.
رستم و سهراب یکی از داستانهای غم انگیز شاهنامه است و داستان مرگ سهراب جوان را به تصویر میکشد که بر اثر جنگ با رستم، به دست پدر کشته میشود. سهراب پهلوان افسانهای در شاهنامه است که پدرش رستم و مادرش تهمینه دختر شاه سمنگان است. سهراب با سپاه تورانیان به نبرد ایران آمد و در جنگی تنبهتن با رستم کشته شد، درحالیکه همدیگر را نمیشناختند. تراژدی رستم و سهراب، تراژدی بیخبری است. کتاب حاضر شامل این عناوین است: فصل اول: حماسه ها، ساختار حماسه، خصوصیات عمده شعر حماسی فصل دوم: مختصات شاهنامه، دوره اساطیری، دوره پهلوانی، دوره تاریخی، حماسه سرایی پس از فردوسی فصل سوم: اسطوره چیست؟ حماسه و تراژدی، حماسه ها و اساطیر بابلی و سومری، حماسه گیل گمش، مهابهاراتا (حماسه ای از هند)، رامایانا، هومر و ایلیاد و اودیسه، انه اید (حماسه ای از روم)، دیگر حماسه های اروپایی، اعراب و حماسه فصل چهارم: سه دیدگاه بر حماسه رستم و سهراب، 1.دیدگاه استاد منوچهر مرتضوی، 2.دیدگاه استاد زرین کوب، 3.دیدگاه استاد مینوی، متن داستان رستم و سهراب.
بحث اصلی این مقاله مربوط به «حروف اضافه و حروف ربط» در زبان فارسی است و مقولهای تازه را در زمینه تحول کارکردهای حروف در ادبیات معاصر ایران مطرح میکند. ادب فارسی همیشه حروف را در بحث دستور زبان مطرح کرده است؛ اما در این مجال تلاش بر آن است که نشان داده شود، ادبیات معاصر، حروف را در حوزه معانی و بیان و بدیع وارد میکند.
دگرگونی در اندیشه و خیال، متناسب با دگرگونیهای اجتماعی و سیاسی، اغلب یکی از خصایص شعر متعهد معاصر است. محمدرضا شفیعی کدکنی، یکی از شاعران و محققان بنام ادبیات فارسی معاصر است که شعرش هم در قلمرو بیان هنری و هم از لحاظ محتوا و درونمایه در خور تأمل است. سخن شفیعی دارای ابهام و تصویرسازی مبهم شعری نیست و هدف از تصاویر ایجادشده با عناصرطبیعی و واژگان اسطورهای ایرانی ـ اسلامی بیان مسائل اجتماعی، سیاسی و فلسفی است. بر این اساس این شاعر به واسطه درک درستی که از مقتضیات مکانی و زمانی دارد، زیباترین واژهها را برمیگزیند تا نابترین لحظهها را به کمک آن شکار کند. از این رو، شعر وی با وجود این که در نهایت ایجاز است، اطناب و گستردگی چندلایه معانی آن، سخن از قدرت پیوند ذهن و زبان شاعر دارد. استفاده شاعر از عناصر طبیعی و بسامد تکرار این واژهها، به شیوه و صورت تازه، متناسب با شرایط اجتماعی، مشخصه سبکی خاصی به شعر او بخشیده است. نماد، استعاره، کنایه، تشبیه و تشخیص، از تصاویر پرکاربرد شعر شفیعی است که راه بیان احساسات شاعر را هموار کرده است. محصول این پژوهش ایمان به این سخن است که شفیعی نقاشی چیرهدست است که به کمک صورخیال خالق تصاویری میشود که تصویرگر اندیشههای مگوی ذهن و باور وی است.