کتابخانه مجازی ادبیات

سید محمود نشاط در مورد موضوع کتاب می گوید: ادات تشبیه در زبان فارسی که اصل آن مربوط به علم بیان و بدیع و شرح آن مرتبط با دستور زبان فارسی است انتخاب نمود و اگرچه ناگریز به ذکر برخی از اشارات و اصطلاحات بیانی گردیده است اما مقصود حقیر جمع آوری و بحث در اقسام ادات تشبیه از لحاظ دستور زبان فارسی است. نکاتی که همچنان در این مقدمه یادآور می گردد: یکی اینکه سعی نمود بامکرر کردن مثال بر طول ملال نیفزاید و در هر مورد به ذکر یک تا پنج شاهد قناعت ورزید و در صورت لزوم امثله و شواهد دیگر را با تعیین صفحه و سطر کتاب ماخذ به حاشیه موکول ساخت. اشعار را غالبا از منوچهری دامغانی چاپ دبیرسیاقی که فی الواقع استاد تشبیه نیز می باشد و تشبیهات وی در نهایت متانت و استواری است برگزید تا مراجعه به شواهد و نظائر موضوع سهل باشد و نیز مثال نثر را به مناسبت وضوح و به منظور اختصار حذف نمود. ادات تشبیه و قیود و پسوندها و غیره را برای سهولت کار مراجعان به طریق الفبائی منظم ساخت و توضیحات و مطالب را با شماره های مستقل مجزا نمود و صفحات و سطور مراجع و ماخذ را ذیل مطالب بیان داشت. از توضیح واضحات و تکرارهای زائد چشم بپوشید و با عبارتی سهل و ساده نگاشت تا درخور استفاده همگان باشد.

فن بیان یکی از مباحث دلچسب فنون ادبی است. در این فن از قرن دوم هجری به بعد آثاری به زبان عربی و بعدها به زبان دری و فارسی نوشته شده است. نویسنده در این کتاب که در آن نظریات نوین و مترقی ادب‌شناسان پیرو نقد ادبی واقعیت‌گرایی همگانی را نیز گردآوری کرده، مقدماتی درباره ماهیت ادبیات و شعر و رسالت آن و بحث‌های مبسوط در باب موضوعات مربوط به فن بیان با مثال‌هایی از اشعار کلاسیک، اشعار امروزی و نیز ترجمه‌هایی از اشعار شاعران کشورهای دیگر فراهم آورده و با سبک پخته و شیوای خویش به خواننده پیشکش کرده است.

کتاب شامل دو بخش است. بخش اول "زندگی علی (ع) در آیینه ادبیات" که در ضمن سه فصل، اشعاری در آن گردآوری شد که بیانگر زندگی حضرت از آغاز ولادت تا شهادت در محراب عبادت می‌باشد. افزون بر آن، به خلاصه‌ای از وقایع تاریخی آنها اشاره شده است که صرف نظر از مزایای دیگر، نفس جمع‌آوری و دسته‌بندی این اشعار در نوع خود کم‌نظیر و سودمند است. در بخش دوم "تصویر امام علی (ع) در شعر عربی معاصر" مورد بررسی قرار گرفته که در ضمن پنج فصل، چگونگی انعکاس مقام علمی و ادبی علی (ع) و فضایل و سجایای اخلاقی ایشان و ویژگیهای سیاسی-اجتماعی و سیمای ملکوتی حضرت و پژواک غدیر مورد ارزیابی واقع شده است. در این بخش حتی ترسیم پاره‌ای از سخنان حضرت در شعر عربی معاصر مورد بررسی قرار گرفته است

اين مقاله به بررسي هدف مولانا از بيان داستان‌هاي حيوانات مي‌پردازد و تاويل‌هاي خاص او را در اين داستان‌ها نشان مي‌دهد. بيش از 50 حکايت در مثنوي با بهره‌گيري از حيوانات شکل گرفته و مولوي تقريبا از 38 نوع حيوان براي تاويل افکار و انديشه‌هايش استفاده کرده است. اين حيوانات شامل پرندگان، حيوانات وحشي، اهلي، دريايي و حشرات و... هستند. خر در 7 و باز، شير، گاو و سگ هر کدام در 5 داستان بيشترين بسامد را دارند. در ميان 38 شخصيت حيواني مذکور، 31.5 درصد، پرندگان، 39.5 درصد حيوانات وحشي و صحرايي، 16 درصد حيوانات اهلي و خانگي، 5 درصد حشرات و 8 درصد حيوانات دريايي وجود دارند. از نمادگشايي اين داستانها حدود 76 تاويل ـ که اغلب مربوط به خداوند، انسان کامل، انسان زميني و اوصاف ذميمه اوست ـ به دست مي‌آيد. عمده اين تاولي‌ها به مفاهيم ارزشمندي پايان مي‌پذيرد؛ مانند داستان روح انسان، مرگ و معاد و رستاخيز، داستان حضرت حق و اوليا و انبيا و مخالفان آنها، برتري حواس باطن بر حواس مادي و ظاهري، نگه داشتن خداوند بندگان شايسته خود را، آداب دعا کردن، مقايسه عارفان و ظاهربينان و دهها مفهوم ارجمند ديگر. مولانا در تاويلات خود از اين داستان‌ها مفاهيم عميق عرفاني و معاني پيچيده حکمت بشري را طرح مي‌کند. در بسياري از مواقع اين مفاهيم و تاويلات بر داستان غلبه پيدا مي‌کند و مولانا پس از بيان آنها دوباره به داستان بر مي‌گردد و بارها بيان مي‌کند که اين قصه‌ها و تمثيل‌ها نمي‌تواند آن مفاهيم عميق را برتابد و خود از عجز تمثيل و داستان مطرح شده در بيان آن معاني اظهار شرمساري مي‌کند. در اين پژوهش حيوانات و تاويلات مولوي از آنها دسته‌بندي شده، بسامد و تکرار آنها معلوم گرديده، سپس با ارايه نمودار و جدول‌هايي، نتايج تحقيق عيني و ملموستر نشان داده شده است.