کتابخانه مجازی ادبیات

بدرالدّین هلالی استرآبادی مشهور به «هلالی جغتایی» اواخر قرن ۹ در استرآباد، گرگان کنونی چشم به جهان گشود. اصالت وی به ترکمن‌های جغتای بازمی‌گردد. در دورۀ جوانی به سبب شعردوستی وزیر تیموریان، امیر علی‌شیر نوایی به هرات رفت و در آنجا ساکن شد. هلالی شیعه مذهب بود و در سال ۹۳۶ ه.ق بر سر اختلافات مذهبی در هرات کشته شد و در همان‌جا به خاک سپرده شد. شهرت او بیشتر به خاطر غزلیات و مثنوی «شاه و درویش» او است که به زبان آلمانی نیز ترجمه شده است. «صفات‌العاشقین»، «لیلی و مجنون» و «دیوان اشعار هلالی جغتایی» دربردارنده سایر اشعار او است. کتاب حاضر شصت و شش تضمین از غزلیات هلالی جغتایی است اثری از حیدر تهرانی متخلص به معجزه که در سال 1370 توسط انتشارات پیام آزادی منتشر شده است.

حیدر معجزه تهرانی درباره سبب تدوین کتاب میگوید: نگارنده را اشعار فروغی پسند افتاد هفتاد و دو غزل ز دیوان پر ارج او برای تضمین انتخاب نمودم و بعضی ابیات که در هر غزل برای این منظور مناسب نبود از آن صرف نظر کردم و گاهی برای وحدت در معنی ابیات یک غزل را مقدم و موخر ذکر نمودم و اگر بیتی هم قافیه برای تضمین نداشته از آن صرف نظر کردم و در هرکجا مناسب بود نسبت مدح برای حضرت مهدی (ع) موعود داده شود آن بیت را ما بین هلالین قرار دادم و چون مطالب آنرا فرح بخش و پر ارج دیدم آنرا حدیقه العرفان نامیدم ...

بیشتر آثار شعری عطار نیشابوری، آکنده از نظریات و عقاید صوفیانه و عارفان است که با ساده‌ترین زبان و در قالب حکایت و داستان آنها را بیان می‌کند و اگرچه در بعضی مواقع آن پیوستگی کلی بین مطالب عرفانی و تسلسل داستان‌ها نیست؛ اما به طور کلی صبغه و رنگ عرفان و تصوف، تمام کتاب را به هم پیوند می‌زند و آن را به صورت یکپارچه جلوه می‌دهد. از آنجا که عطار شاعری عارف است و به کمک داستان‌ها و حکایات، مطالب مهم عرفانی را در ساده‌ترین زبان بیان می‌کند، ناچار از کمک‌گرفتن از این روایات و اسطوره‌هاست. به طوری که حتی بیان بخش مهمی از معانی اشعارش وابسته به این اسطوره‌ها و روایات است. از این‌رو شناخت این موارد و کیفیت کاربرد آنها، سهمی بزرگ در شناخت شعرا و پی‌بردن به معانی آنها دارد.

بی‌شک افضل‌الدین بدیل بن علی نجار، حقایقیِ خاقانی از برجسته‌ترین شعرای ایران در قرن ششم، در حوزه ادبی آذربایجان است. شعر خاقانی آن پیچیدگی که در معانی شعر صائب و شاعران سبک هندی است را ندارد، بلکه اغلب این دشواری و گاهی پیچیدگی در لفظ و فرم شعر اوست نه ذاتاً در معانی، به این معنا که پس از دریافت استعاره‌ها و تشبیهات شعر، چیز چندانی نصیب خواننده نمی‌شود. در این کتاب گزیده‌ای از اشعار خاقانی ذیل قصاید، غزلیات، رباعیات و قطعه‌ها آورده شده است.