هزلیات که نوعی از ادب فارسی را تشکیل میدهد، در آثار شاعران بسیاری یافته میشود. اگرچه در نسخه لرد گرینوی که اساس کار فروغی در تصحیح کلیات اوست و در سال 721 (حدود 27 سال پس از درگذشت سعدی) بخش هزلیات وجود ندارد، اما اگر سعدی بدان پرداخته باشد، مانند بسیاری دیگر برای تفریح خاطر و از سر تفنن در اوایل کار شاعری یا دوران جوانی بدان پرداخته است. در این مقاله کوشیده شده تا ضمن تبیین این امر، به ویژگی هزل و انواع آن در آثار هنرمندان پرداخته شود و در ادامه با نوع هزلیات سعدی و ویژگیهای آن مقایسه شود.
در این کتاب در مجموعه ای مختصر به معرفی سرداران طنز ایران پرداخته شده و شش چهره معروف و نامدار ادبی معرفی شده است: سوزنی سمرقندی، ملانصرالدین، عبید زاکانی، سید اشرف الدین حسینی، ایرج میرزا و استاد علی اکبر دهخدا که از نظر مولف سرداران طنز ایران هستند و بیشترین نقش را در زمینه طنز وو انتقاد و فکاهت و هجو و هزل در زبان و ادبیات فارسی داشته اند.
خواجه نظامالدین عبیدالله زاکانی شاعر و لطیفهپرداز نامدارایران در قرن هشتم هجری است. وی ازخاندان زاکانیان بوده و زاکانیان تیرهای از اعراب هستند که به قزوین مهاجرت کرده و آنجا ساکن شده بودند. وی به لحاظ وضعیت اجتماعی آن روزگار، به طنز روی آورد و نظم و نثر خود را وسیلهٔ حمله به عرفها و عادات نادرست و مفاسد و معایب طبقهٔ مشخصی از اجتماع قرار داد. وی در حدود سالهای ۷۷۱ و ۷۷۲ هجری قمری زندگی را بدرود گفت. از آثار برگزیدهٔ او میتوان به مثنوی عشاقنامه، کتاب اخلاقالاشراف، ریشنامه، صد پند، لطایف و ظرایف، رسالهٔ دلگشا و بالاخره منظومهٔ معروف موش و گربه اشاره کرد.
فراهم آوردن واژه نامه توصیفی در منطق که هم واژه های منطق سنتی و هم واژه های متداول در رشته های گوناگون منطق جدید را دربربگیرد، به زمانی طولانی نیاز دارد؛ و چنانچه برای انجام دادن کار جامعی در این زمینه وسواس داشته باشیم، چه بسا هرگز کاری انجام ندهیم. اما انجام دادن کا در مرحله های متوالی و تکمیل تدریجی آن، کاری است شدنی. این واژه نامه به همین نیت فراهم آمده است.
در این کتاب منظور از منتقدان فرهنگ، روشنفکران اهل ادبند. نویسنده در ابتدا تعریفی از این روشنفکران به دست میدهد، سپس نظریههای روشنفکران انگلیس را در باب فرهنگ، هنر، آموزش، دولت و روابط این مفاهیم با هم از نیمه دوم قرن هجدهم تا دوران معاصر بیان میکند. کتاب مجموعهای است مستند از آرای سه نظریهپرداز مشهور: مارتیو آرنولد، فرانک ریموند لیوس، ریموند ویلیامز و معاصران هر یک از آنان یعنی: جان استوارت میل، برنارد شا، دی.اچ. لارنس، تی.اس. الیوت و ... .