از شگفتیهای دریای عرفان، شطح و شطحپردازی صوفیانه است که در ادب عرفانی ما نمود بسیاری دارد. معنای لغوی شطح"حرکت" است که در مفهوم عرفانی، سیر درونی و حرکت روحی را میگویند؛ حرکتی پرشور و متفاوت با دنیای طبیعی و خارجی پیرامون ما؛ حرکتی درونی، هیجان برانگیز، تناقضوار، رؤیا گونه که گاه حتی گوینده شطح، خود نمیداند به راستی در چه عالمی سیر مینماید یا در چه فضایی حرکت ازاینرو اگر زبان گشاید، به بیان رمزآلود و سمبلیک دچار میشود. با در کنار هم نهادن بیانی توأم با رمز و نمادپردازی، نفی نظام معقول، تصویرهای خیالانگیز و شاعرانه، تداعی معانی و بیان نقیضی، ناگاه مکتبی به نام سوررئالیسم به ذهن متبادر میشود که کمابیش همان اصول یاد شده را دارد. ابو الحسن خرقانی، بایزید بسطامی و روزبهان بقلی شیرازی نمونههایی برجستهاند از بیشمار شطحگوی تصوف ایرانی که در این مقاله از منظری دیگر به شطحیات آنها پرداخته شده است.
در این کتاب، آثار گروهی از شاعران فرانسه با تقسیمبندی خاصی مورد بررسی قرار گرفته است. در تقسیمبندی شاعران و انتساب آنها به یک شیوه خاص ادبی نظر نقادان فرانسوی نیز همواره با هم یکسان نیست. برای مثال یکی نروال را شاعر رمانتیک به شمار میآورد و دیگر او را پیشرو شاعران تازهجوی پس از خود میداند و این از آنروست که شیوههای گوناگون ادبی، مرز دقیق و مشخصی ندارد. جدول خلاصه مهمترین شیوههای ادبی فرانسه از آغاز شکفتگی ادبیات بر این کتاب افزوده شده و به فصول کتاب پیوند داده شده است.
این کتاب دربرگیرنده نوشتههایی است درباره رامبراند، ویلیام بلیک، دلاکروا، فرانسیسکو گویا، گوستاو گوربه، پل گوگن، رنه مارگریت و سالوادور دالی، آثار آنها و شیوههایی که به آن منتسب شدهاند. در اینجا ضمن آشناشدن با زندگی این هنرمندان برجسته هنر نقاشی اروپا، از باروک تا سوررئالیسم، بررسیهای تحلیلی پیرامون شیوه نقاشی هر یک از آنها صورت گرفته و توضیحات آورده شده که لزوماً درصدد آن نبوده تا تاریخنگاری صرفی باشد از هنر نقاشی غرب. افزون بر این، تابلوی برجستهای از آثار هر یک از این نقاشان انتخاب و به تجزیه و تحلیل صورت و موضوع از جهت کارکرد عناصر بصری آن پرداخته شده است.
رمز یا نماد یکی از فنون بیان هنرمندانه است که در فرهنگ و تمدن انسانی جلوههای گسترده و متنوعی دارد و از دیررنا مورد توجه گویندگان و شاعران بزرگ زبان فارسی قرار گرفته است. با نماد، پرده خیال رنگینتر میشود، چرا که نمای یکی از برجستهترین انواع صور خیال میباشد. ادبیات ایران سرشار از رمز است. رمز یا نماد در بین تمامی گونههای ادبی چون شعرغنایی حماسی، عرفانی و غیره ریشه دوانده است. در این مقاله ضمن تعریف نماد و بررسی انواع آن، ابتدا رابطه نماد با صور خیال مورد بحث قرار گرفته است سپس کاربردهای نمادین آب و ترکیبات گوناگون آن در غزلیات عرفانی مولوی و عطار همراه با شواهد شعری بررسی شده است.
قدمت روايت با انسان برابري ميكند. از همان آغاز بررسي موضوعات ادبي، نشانههايي از توجه به روايت ديده ميشود. در بوطيقاي ارسطو، عناصر بعضي از انواع روايي مثل تراژدي و حماسه مورد توجه قرار گرفتهاند. در داخل يك كليت روايي، عناصر مختلف چون طرح، شخصيت، زمان، مكان، زاويه ديد و... در راستاي همديگر، همچون يك كليت منسجم عمل ميكنند و در نهايت باعث خلق ساختار روايي آن متن ميشوند. سنايي براي ملموس ساختن و تبيين هر چه بهتر مفاهيم تعليمي مورد نظر خود در حديقه از حكايتهاي زيادي استفاده كرده است. اين بخش روايي حديقه داراي ساختاري متمايز از كليت كتاب ميباشد و در آن از عناصر روايي ـ ساختاري مختلف در كنار يكديگر بهره برده ميشود. در اين تحقيق با ديدي ساختاري به زواياي مختلف مبحث شخصيت و شخصيتپردازي حكايتهاي حديقه سنايي كه يكي از كتابهاي باارزش ادبيات عرفاني ميباشد، پرداخته شده است.