کتابخانه مجازی ادبیات

این مجموعه شرح، حاصل تحقیق و تتبع فراوان و گسترده در بسیاری شروح معتبر و برجسته مثنوی و آثار ارزشمند تصوف و کلام و فلسفه و فقه و تفسیر و ادب پارسی و عربی است. از مزایای دیگر آن می توان از به دست دادن مآخذ داستان های مثنوی و تعریف فراخور شرح از اصول مهم و عمده تصوف و فلسفه و کلام و فقه و شرح لغات و تعبیرات و مصطلحات و حرکت گذاری بر روی کلمات دشوار و نیز شرح اعلام آن یاد کرد. اشتمال این کتاب بر بسیاری فواید علوم عقلی و نقلی و ادبی راهنمای بس سودمندی است در کار مطالعات و پژوهش بعدی خواننده علاقه مند به تصوف و عرفان اسلامی و ادب فارسی. در این مجموعه، مرحوم استاد فروزانفر دفتر اول را تا جزو سوم شرح کرده اند، و ادامه شرح را تا پایان دفتر ششم، استاد دکتر شهیدی به عهده گرفته اند.

رسول آفتاب (مولوی از شریعت تا شوریدگی) تألیف محمود درگاهی، این کتاب، شامل دو بخش نثر و نظم می‌شود؛ بخش نثر دربارۀ زندگی و اندیشۀ مولاناست و بخش دوم گزیدۀ غزلیات او را دربر می‌گیرد. در بخش نخست، با عنوان مولوی از شریعت تا شوریدگی به بررسی ماجرای دیدار و دلدادگی مولانا و شمس و تبعات آن پرداخته و در ادامه، برخی از اندیشه‌های عرفانی، دینی و اجتماعی مولانا را مورد نقد و بررسی قرار داده است. نگارنده که چندان همسویی با فضای فکری و سیرۀ مولانا و مطلف صوفیان ندارد، بیشتر دربارۀ نقد و رد اندیشۀ او و دیگر صوفیان سخن گفته است و در توجیه و شیوۀ نقد خود می‌گوید در این کتاب اگر در کنار اقرار به عظمت‌های مولوی به کاستی‌هایی در آیین او انگشت می‌گذارد، ناشی از این حقیقت است که مانند بسیاری از مردم زمانۀ خود در چنین روزگاری (روزگار بمب اتم، فقر و بی‌عدالتی) نمی‌تواند خود را به سیل خروشان اندیشه‌های صوفیانه بسپارد، زیرا در این روزگار چنین کاری را دور از شأن انسانی و اجتماعی خود تلقی می‌کند و نقد و نکته‌گیری از آن را یک فریضۀ فرهنگی، اعتقادی و انسانی برای خویش! می‌داند، اما برای آنکه انتقاد از آیین مولوی مستحکم و متکی بر معیار دینی بوده باشد، آن را بر اندیشه و آرای دو متفکر برجستۀ دین و عرفان؛ یعنی اقبال لاهوری و علی شریعتی عرضه کرده است! مهم‌ترین مطالب و عناوینی که در بخش مورد بحث مورد بعضا مورد نقد قرار گرفته عبارت است از: دیدار مولوی و شمس؛ مولوی پیش از دیدار و بعد از دیدار؛ تولد دوبارۀ مولوی؛ عشق آیین نو مولوی؛ خودشکنی و نفی خویش؛ سماع، سرود و دست افشانی، هستی شناسی مولوی؛ زندگی؛ مرگ و رستاخیز از نگاه مولوی؛ شادی و غم، معیشت و نان از نظر مولوی؛ جبر و اختیار و برخی اندیشه‌های خیام وار, انسان در شعر مولوی؛ وحی، دین، پیامبران، ادیان، مذاهب و اندیشه‌ها در تعبیر مولوی؛ مولوی و ابلاغ؛ انتقادهای اجتماعی مولوی؛ مولوی و قدرت‌ها؛ حماسه مولوی؛ هنر و شاعری؛ شیوۀ نقادی مولوی. در بخش دوم، 200 غزل مولانا را گزینش نموده و می‌گوید در گزینش غزل‌ها کوشیده است که محتوای آن‌ها با مباحث بخش نخست کتاب همسو و هم جهت باشد. در پایان کتاب، برخی از واژه‌ها، تعبیرها و بیت‌های دشوار غزل‌ها را به ترتیب، شرح و توضیح داده و فهرست منابع را در پایان بخش اول درج کرده است.

سفرنامه ابن بطوطه ـ سیاح مراکشی ـ گویاترین و زنده‌ترین سند فرهنگی جهان اسلام است که از قرن هشتم هجری به دست ما رسیده است. سفرنامه او، آیینه‌ای است که زیروروی جوامع اسلامی روزگار در آن منعکس شده است. نه‌تنها سیره و عملکرد طبقات حاکم و نگرش و روش پادشاهان و دیوانیان، که راه و رسم عالمان و فقیهان، مراسم و آداب تشریفات جاری، چگونگی گذران مردم، مدرسه‌ها و خانقاه‌ها، ... را می‌توان از خلال سفرنامه ابن بطوطه مشاهده کرد. نویسنده در این کتاب، جذاب‌ترین و تکان‌دهنده‌ترین بخش‌های کتاب سفرنامه را بازسازی و برجسته کرده است. مؤلف در این کتاب مسائل مهمی از قبیل نقش فردی و اجتماعی زنان، قدرت سیاسی، دین و دولت، آموزش و فرهنگ و بسیاری موضوعات مهم دیگر را با تحقیق در سفرنامه ابن بطوطه و منابع دیگر آن روزگار حتی برای خواننده غیرمتخصص خواندنی ترسیم کرده است.

دوران جوانی شمس تبریز مصادف بود با اواخر ایام خاقانی و نظامی، روزگاری که این دو شاعر ممتاز و نام‌آور در اوج شهرت بودند. شمس تبریز با یک نوع تفاخر و غرور از شهر خود سخن می‌گوید. آرزو می‌کند که ای کاش می‌شد مولانا را با خود به آن شهر ببرد تا مولانا جماعت اولیایی را که در آنجا بودند از نزدیک ببیند و با آنها شود. در این کتاب به بررسی زندگی و آثار شمس تبریزی در خلال این مباحث پرداخته شده است: شمس در قونیه، شمس و مولانا در چه سن‌وسالی به هم رسیدند، تصویر مولانا در مقالات شمس، تصویر شمس در کلام مولانا، جهان شادمانه شمس و .... .