این مقاله به بررسی ارتباط ادبیات و نقش آن در موضوعاتی چون متافیزیک، معرفتشناسی و اخلاق میپردازد و بحث اصلی را ارتباط ادبیات با اخلاق برگزیده و سپس آن را در آثار سعدی بررسی مینماید. نویسنده ادبیات را جلوهگاه اخلاق و زبان اخلاق میداند و بیان میکند اخلاق چون به ادبیات پیوند یابد، ماهیت هنری پیدا میکند. وی همچنین آثار سعدی چون گلستان، بوستان، قصیدهها و غزلیات را در این رابطه مثال میزند و عقیده دارد هرچه ادبیات پیشتر میرود، بر خلاف تصور رایج، بیشتر اخلاقی میشود.
نویسنده کتاب در مقدمه کتاب می گوید: برای شناسایی میزان تمدن و ترقی هر ملتی باید در پیشرفتهای رشته های گوناگون فنون و دانش آن ملت بررسی کنیم و چون سیر دانش با پیشرفت اندیشه های فلسفی و فرهنگی اعم از "شعر، هنر، موسیقی، زبان، خط تاریخ و حکمت" بستگی دارد بنابراین برای اینکه بخواهیم به نمود تعالی و پیشرفت یا راز سقوط و انحطاط یک ملت و کشور بنگریم باید به تاریخ فرهنگ آن کشور مراجعه کینم. در کتاب حاضر که به شناخت اصطلاحات فلسفی متافیزیک و مختصری از تاریخ فلسفه و شرح عقاید فلاسفه ایران و مغرب زمین اختصاص یافته حاصل یادداشتهایی است که سالیان پیش به هنگامیکه افتخار تدریس فلسفه را در دبیرستانهای کرمانشاهان به عهده داشته ام جمع آوری شده است و به ویژه سعی شده مطالب یاد شده در سطح برنامه دوره دوم رشته ادبی دبیرستانها باشد
بوستان، همتای جاودانهی گلستان، با این تفاوت که منظوم است. این منظومهی چهارهزار بیتی همانند گلستان داستان به داستان و مواعظ شیرینی در آغاز یا انجام هر داستان در آن آمده است. وزن این منظومه، همانند شاهنامهی فردوسی (بحرمتقارب) است. این اثر درخشان هممانند گلستان مخاطب عام و خاص دارد و مطبوع هر طبعی است، و بیش از هفتصد سال است که در اقلیم فارسی زبان (علاوه بر ایران، شبه قارهی هند، افغانستان و آسیای میانه به ویژه سمرقند و بخارا و تاجیکستان) در مکتبخانهها و سپس در عصر جدید در آموزشگاهها و مدارس عالی و دانشکدهها کتاب درسی آموزشی است و مهمترین درسی که میدهد درس زندگی است. بوستان مشتمل بر 10 باب است : 1. در عدل و تدبیر و رای 2. در احسان 3. در عشق و مستی و شور 4. در تواضع 5. در رضا 6. در قناعت 7. در عالم تربیت 8. در شکر بر عافیت 9. در توبه و راه صواب 10 .در مناجات و ختم کتاب.
فراهم آوردن واژه نامه توصیفی در منطق که هم واژه های منطق سنتی و هم واژه های متداول در رشته های گوناگون منطق جدید را دربربگیرد، به زمانی طولانی نیاز دارد؛ و چنانچه برای انجام دادن کار جامعی در این زمینه وسواس داشته باشیم، چه بسا هرگز کاری انجام ندهیم. اما انجام دادن کا در مرحله های متوالی و تکمیل تدریجی آن، کاری است شدنی. این واژه نامه به همین نیت فراهم آمده است.
در این کتاب منظور از منتقدان فرهنگ، روشنفکران اهل ادبند. نویسنده در ابتدا تعریفی از این روشنفکران به دست میدهد، سپس نظریههای روشنفکران انگلیس را در باب فرهنگ، هنر، آموزش، دولت و روابط این مفاهیم با هم از نیمه دوم قرن هجدهم تا دوران معاصر بیان میکند. کتاب مجموعهای است مستند از آرای سه نظریهپرداز مشهور: مارتیو آرنولد، فرانک ریموند لیوس، ریموند ویلیامز و معاصران هر یک از آنان یعنی: جان استوارت میل، برنارد شا، دی.اچ. لارنس، تی.اس. الیوت و ... .