شریعت شاعری، مبتنی بر اصول، عناصر و راهبردهای هنری شاعران است و عناصر این شریعت در دورههای مختلف تاریخی و ادبی، بنا به شرایط اجتماعی، ابعاد شخصیّتی و الگوهای مختلف فکری ـ هنریِ هر یک از شاعران، جنبه نسبی و متغیّر پیدا کرده است. با توجه به شرایط درباری حاکم بر جامعه انوری و نیز افکار و الگوهای مادّیگرایانه وی، این شاعر ترجیح میدهد که تنها، شخصیّت مداح و هجاگویِ خود را رونمایی کند و بر این اساس، شریعت آغازین شاعری خود را بر دو محور "گداییهای شاعرانه" و توجه انحصاری به نوع ادبی "مدیحهسرایی"ـ آن هم از نوع ستایشهای ناسالم و غیرمنطقی ـ قرار میدهد؛ امّا با آشفتگی و نابسامانیِ پیشآمده از هجوم ترکان غُز و در پی آن حذف حمایتهای وابستهسازِ حاکمان سلجوقی، اولین نشانههایتحوّل در شخصیّت و شریعت شاعری انوری پدیدار میشود که شامل پشیمانی و سرخوردگی این شاعر از عناصر پیشین شریعت شاعری خود، همراه با نکوهش شعر(مدح) و شاعری (مدیحهسرایی) است. در این برهه، انوری با رونمایی از شخصیّتِ نوظهور خود با عنوان "شخصیّت واعظ و ناقد"، عناصر سازنده شریعتِ نوپای خود را ـ در نقطهی مقابل شریعت پیشین ـ بر پرهیز از گداییهای شاعرانه، توصیه به عقلگرایی (برای مقابله با طمعورزی)، اهمیّتدادن به سنّ کارآمدی شاعران (جهت پرهیز از هذیانگوییهای شاعرانه)، لزوم نقشپذیری و نقشآفرینی شاعر در جامعه، و پرهیز از بردگی فکری (بویژه با دوری از خدمتِ درباریان) استوار میسازد.
نویسنده در این کتاب، ابتدا به مداحی و مدح پرداخته و در ادامه مباحثی چون تعریف گریه و خنده، ویژگیهای مداح واقعی، ابزار مداحی، نقش شعر در مداحی، تاریخچهای از پیشینه مرثیهسرایی، تعریف شعر و نقش قافیه در نظم، انواع قالبهای شعر فارسی، وظیفه مداح در مجلس حسینی و .... را ارائه کرده است.
ابوبکر جعفر بن اسمعیل وراق هروی متخلص به ازرقی (درگذشت 465 هجری) شاعر دربار سلجوقیان هرات بود. او که برخی از بهترین توصیفات طبیعت زبان فارسی را سروده است، در داستانسرایی و منظومه گویی نیز مهارت داشت و سندبادنامه و الفیه و شلفیه را به نظم درآورد. استفاده از معانی دقیق و خیالات باریک، وصف دقیق اشیا و تشبیهات مختلف در شعر ازرقی مشاهده می شود و سبک شعر او با شیوه فرخی و عنصری شباهت نزدیکی دارد. قصاید پراکنده ای از وی برجای مانده است که اغلب در مدح دو تن از شاهزادگان سلجوقی است. دیوان حاضر که به تصحیح، تحشیه و تعلیقات علی عبدالرسولی رسیده، مشتمل بر قصاید، قطعات و رباعیات ازرقی است. این اثر در سال 1336 توسط انتشارات دانشگاه تهران در اختیار علاقمندان شعر و ادب فارسی قرار گرفت.
رمز یا نماد یکی از فنون بیان هنرمندانه است که در فرهنگ و تمدن انسانی جلوههای گسترده و متنوعی دارد و از دیررنا مورد توجه گویندگان و شاعران بزرگ زبان فارسی قرار گرفته است. با نماد، پرده خیال رنگینتر میشود، چرا که نمای یکی از برجستهترین انواع صور خیال میباشد. ادبیات ایران سرشار از رمز است. رمز یا نماد در بین تمامی گونههای ادبی چون شعرغنایی حماسی، عرفانی و غیره ریشه دوانده است. در این مقاله ضمن تعریف نماد و بررسی انواع آن، ابتدا رابطه نماد با صور خیال مورد بحث قرار گرفته است سپس کاربردهای نمادین آب و ترکیبات گوناگون آن در غزلیات عرفانی مولوی و عطار همراه با شواهد شعری بررسی شده است.
قدمت روايت با انسان برابري ميكند. از همان آغاز بررسي موضوعات ادبي، نشانههايي از توجه به روايت ديده ميشود. در بوطيقاي ارسطو، عناصر بعضي از انواع روايي مثل تراژدي و حماسه مورد توجه قرار گرفتهاند. در داخل يك كليت روايي، عناصر مختلف چون طرح، شخصيت، زمان، مكان، زاويه ديد و... در راستاي همديگر، همچون يك كليت منسجم عمل ميكنند و در نهايت باعث خلق ساختار روايي آن متن ميشوند. سنايي براي ملموس ساختن و تبيين هر چه بهتر مفاهيم تعليمي مورد نظر خود در حديقه از حكايتهاي زيادي استفاده كرده است. اين بخش روايي حديقه داراي ساختاري متمايز از كليت كتاب ميباشد و در آن از عناصر روايي ـ ساختاري مختلف در كنار يكديگر بهره برده ميشود. در اين تحقيق با ديدي ساختاري به زواياي مختلف مبحث شخصيت و شخصيتپردازي حكايتهاي حديقه سنايي كه يكي از كتابهاي باارزش ادبيات عرفاني ميباشد، پرداخته شده است.