کتابخانه مجازی ادبیات

از جمله اسناد متبین و متمایز به جهت بصری در زمان سالف اسناد متعلق به مقرب‌الخاقان میرزا‌حسنعلی خان نائینی است که به عنوان منشی‌باشی و مستوفی سرکاری (سلطنتی/ درباری) از اجزای حکومتی شاهزاده ظل‌السلطان (مسعود میرزا) بوده است. این اسناد در حال حاضر در مجموعه نگارنده (ع. ابراهیمی) محفوظ می‌باشد و در آنها می‌توان به تصویر نگاره‌های ایرانی که در این اسناد موجود است اشاره کرد که اهمیت این اسناد را به جهت سیر تاریخی و طبقه‌بندی آنها در آب‌نقش‌های سفارش ایران بر کاغذ فرنگی مضاعف می‌نماید. بر مبنای محکم علمی می‌توان گفت استخراج آب‌نقش (واترمارک)، به جز روش دستی که با مشکلات فراوانی همراه می‌باشد، چنان که شایسته است از نظر کیفیت تصویر تاکنون دقت لازم را نداشته است، لذا با استفاده از فرآیند نرم‌افزاری این امکان فراهم می‌شود که حساسیت‌های موجود در آب نقش به بالاترین حد ممکن رسیده و موجبات تطبیق با اصل طراحی آن فراهم گردد.

شیخ علی بن حسام الدین متقی برهان‌پوری از کبار علمای حدیث‌ شبه‌قاره بود که از راه کتابت امرارمعاش می‌کرد و او مرکب را برای اطمینان‌ خاطر خودش و تهیه و آماده می‌کرد و مرکب ساخته خود را به نزدیکان و دوستان‌ و طالب علمان نیز می‌داد و دلبستگی او به مرکب‌سازی به حدی بود که برای‌ مرکب‌های ساخته خود نام مخصوص می‌گذاشت، چنان‌که مرکبی را «عجاله الراکب» نام نهاده بود. او تجربیات و آزموده‌های خود را در مرکب‌سازی در رساله کوتاه و فارسی التجریب الوافی فی‌الحبر الصافی آورده است که در اینجا متن‌ استنساخ شده این رساله از روی تنها نسخه موجود از آن در آرشیو ملی‌ پاکستان ارائه می‌شود. وی در دیباچه این رساله دو ترکیب معروف «سیاهی راست کردن» را به‌ صورت شعر می‌آورد که برای کاغذهای درشت و نرم مناسب است. سپس‌ صلایه کردن مداد را از تجربیات خود بیان می‌کند. وی در مداد معتقد به دو رکن اصلی است: یکی رنگ و دیگری روانی‌ مداد و روانی را بر رنگ ترجیح می‌دهد و نشانه‌هایی را در شناخت دوده‌ به دست می‌دهد و سه طریق مرکب‌سازی را به سه درجه ادنی، اوسط و اعلی‌ ارائه می‌کند.