کتابخانه مجازی ادبیات

این رساله ایست مسمی به لوایح در بیان معارف و معانی که بر الواح و ارواح ارباب عرفان و اصحاب ذوق و وجدان لایح گشته و به طور کلی لوائح کاملا عرفانی و مخصوصا جامی به کلمات شیخ محیی الدین محمدبن العربی نظر داشته و از کتاب معتبر و بسیار معروف فصوص الحکم اقتباساتی نموده است

نورالدین عبدالرحمان جامی نماینده تمام‌عیار شش دهه پسندهای فرهنگی قرن نهم است و شناخت او شناخت سیاست، اقتصاد و فرهنگ اجتماعی اهالی سده مذکور را میسر می‌کند. جامی از یک‌سو با دربارهای ابوسعید گورکانی و سلطان حسین میرزا درآمیخته بود و از سوی دیگر با دانشمندان و اهل مدرسه. علاوه بر این به خانقاهیان و صوفیان تعلق خاطر نشان می‌داد و عامه مردم را مورد نقد و گاه تفقد قرار می‌داد. این کتاب به همه سمت‌وسوهای سیاسی، مذهبی، ادبی و عرفانی جامی معطوف شده و با نگره انتقادی کوشیده بر پایه آثار او و انبوه نگارش‌های معاصران و متأخران جامی، چهره او را در سده نهم روشن کند.

عین القضاه همدانی بی‌شک یکی از نوادرروزگار و نوابغ عصر خود بوده است. عین القضاه در مدت کوتاه و پرحادثه عمر خود که از 33 سال تجاوز نمی‌کند، کتابها و رساله‌های متعددی تالیف و تصنیف کرده است که مشهورترین آنها همین کتاب زبده الحقایق به عربی و کتاب تمهیدات او به فارسی است. عمده‌ترین اندیشه‌های عرفانی و آراء فلسفی و کلامی او را می‌توان در این دو کتاب مطالعه کرد. مطالب جنجال‌برانگیزی که زنجیر دیوانگان را سخت جنبانده و مقدمات طرد و تکفیر و حبس و سرانجام اعدام او را فراهم ساخته، در همین دو کتاب آمده است. کتاب زبده الحقایق و سایر آثار او از جمله "مکتوبات" که نامه‌های عرفانی و فلسفی است و بیشتر عقاید و آراء او را دربردارد، و تاکنون چند مجلد مفصل از آن یافت شده و بسیاری از آنها به چاپ رسیده است کمتر مطلبی می توان یافت که بتوان آن را دستاویز تکفیر قرار داد. اگرچه قرن ششم عصر انحطاط فکری و فرهنگی ایران و اسلام است و جنگ فرقه‌ها و نحله‌های کلامی و مذهبی به اوج خود رسیده است و بزرگان علم و اندیشه تحت شدیدترین فشارهای جسمی و روحی قرار داشته‌اند و تکفیر و اعدام دانشمندان بسیاری نظیر شیخ اشراق در کارنامه جاهلان این عصر ثبت شده است

ابن فارض از بزرگ‌ترین سرایندگان شعر صوفیانه در ادبیات عرب است؛ از طرفی مولانا خداوندگار عشق و عرفان در ادبیات فارسی است. این دو عارف بزرگ در بسیاری از موضوعات عرفانی تشابه دارند. مولانا و ابن فارض بر این باورند که فنا در نهایت به وحدت می‌انجامد و وحدت را در فناء فی الله می‌جویند. آن دو معتقدند برای رسیدن به وحدت، سالک در ابتدا از هستی ظاهــری خود جدا می‌شود، سپس در معشـوق چنان غرق می‌شود که خودی از او باقی نمی‌ماند، با گذشتن از این مرحله عارف در وحدتی عاشقانه محبوب ازلی خود را در می‌یابد. اهمیت این موضوع و شباهت‌هایی که میان اندیشه‌های ابن فارض و مولانا در این زمینه وجود دارد طلب می‌کند تا مفهوم فناء فی الله و بقاء بالله در آثار این دو عارف بررسی و مطابقت داده شود.