زبان سکايي (ختني)، در مقايسه با ديگر زبانهاي ايراني (اوستايي، فارسي باستان، پهلوي، و...)، بسيار کمتر مورد بررسي و مطالعه قرار گرفته؛ به ويژه آنکه در زمينه مطالعات اين زبان، مبحث ضمير همواره در حاشيه مباحث اسم و صفت بوده و بدينسان مهجور مانده است. پژوهش حاضر مبتني است بر مقوله ضمير در زبان ختني، شامل اقسام ضمير و جدولهاي مربوط بدان، حالتها و ويژگيهاي صرفي آن، و مقايسه آنها با ضميرهاي زبانهاي ايراني باستان، اوستايي، سنسکريت، فارسي باستان، سغدي و آسي.
زبان ختنی در تقسیمبندی علمی زبانها، در شمار زبانهای ایرانی میانه شرقی جای میگیرد. این زبان با همه اهمیت خود و تأثیری که بر زبانهای ایرانی دارد، برای فارسیزبانان و حتی مجامع علمی و دانشگاهی چنانکه باید شناخته نیست و تدوین اثری که تا حدی معرف ویژگیهای آن باشد، بایسته مینمود. این کتاب با توجه به این نیاز و به منظور آشنایی با اصول این زبان برای علاقمندان تهیه شده است. مطالب کتاب در پنج گفتار به این شرح طبقهبندی شده است: پیشدرآمد در معرفی زبان و جایگاه آن در میان زبانهای ایرانی، نظام نوشتار و خط، صرف و نحو و زبان، معرفی کتاب زامباستان مجموعهای از آموزشهای دین بودایی به زبان ختنی و برگردان فصل پنجم این کتاب به فارسی همراه با یادداشتها، واژهنامه شامل تمام واژههای فصل پنجم همراه با ریشهشناسی و ذکر حالتهای دستوری.
این کتاب دستور زبان فارسی در سالهای 1317 ـ 1319 به وسیله آقایان محمدتقی بهار، غلامرضا رشید یاسمی، عبدالعظیم قریب، جلال همایی و بدیعالزمان فروزانفر نگارش یافته و از طرف کمیسیونهای منتخب شورای عالی فرهنگ برای تدریس در دبیرستانهای آن زمان برگزیده شده است. در این کتاب به مباحثی چون کلمات هشتگانه، صفت، اقسام ضمیر و .... پرداخته شده است.
زبان ختنی در تقسیمبندی علمی زبانها، در شمار زبانهای ایرانی میانه شرقی جای میگیرد. این زبان با همه اهمیت خود و تأثیری که بر زبانهای ایرانی دارد، برای فارسیزبانان و حتی مجامع علمی و دانشگاهی چنانکه باید شناخته نیست و تدوین اثری که تا حدی معرف ویژگیهای آن باشد، بایسته مینمود. این کتاب با توجه به این نیاز و به منظور آشنایی با اصول این زبان برای علاقمندان تهیه شده است. مطالب کتاب در پنج گفتار به این شرح طبقهبندی شده است: پیشدرآمد در معرفی زبان و جایگاه آن در میان زبانهای ایرانی، نظام نوشتار و خط، صرف و نحو و زبان، معرفی کتاب زامباستان مجموعهای از آموزشهای دین بودایی به زبان ختنی و برگردان فصل پنجم این کتاب به فارسی همراه با یادداشتها، واژهنامه شامل تمام واژههای فصل پنجم همراه با ریشهشناسی و ذکر حالتهای دستوری.
در میان نوشتههای فارسی میانه، آثار اندرزی اهمیت خاصی دارند. اندرزها مسائل اخلاقی جامعه را بازتاب میدهند و معرف اندیشه، گفتار، و کردار مردم در گذشتههای دورند و گویای این واقعیت آشکار نیز هستند که ایرانیان، بهویژه در دورۀ ساسانی، به سخنان و نوشتههایی با مضمون اخلاقی و اجتماعی دلبستگی فراوان داشتهاند. انعکاس مطالب اندرزی محدود به دوره ساسانی و فرهنگ ایران پیش از اسلام نیست، بلکه در آثار ادبی فارسی و نوشتههای ایرانیان به زبان عربی نیز، به فراوانی، مشاهده میشود و از اینروست که این گونه ادب را از ویژگیهای فرهنگ مشرقزمین دانستهاند. برای پیگیری دایره وسعت اندرزنامهها و تأثیر آنها در دورههای گوناگون نهتنها باید مجموعههای حماسی و در رأس آنها شاهنامه یا آثار ابوعلی مسکویه مانند جاویدان خرد یا خردنامه را بررسی کرد، که باید مجموعههای امثال و حکم فارسی، کلام حکمتآمیز شاعران و نویسندگان بزرگی چون استاد سخن، سعدی شیرازی، را نیز واکاوی کرد تا بتوان بخشی از اینگونه تأثیرات را در پیش چشم داشت.