کتابخانه مجازی ادبیات

زبان‌های ترکی در منطقه وسیعی از شمار آسیا، شمال و غرب چین تا غرب آسیا، بخش‌هایی از خاورمیانه، سواحل مدیترانه، آسیای مرکزی و اروپای شرقی استفاده می‌شوند. طوایف مختلف قشقایی در سال‌هایی دورتر به سرزمین‌های جنوبی مهاجرت کرده و در این سرزمین به صورت عشایر در حال کوچ بوده‌اند. در این کتاب واژه‌های مشترک ترکی قشقایی و استانبولی جمع‌آوری شده است. برای سهولت کار و درک بیشتر کلمات، واژه‌های ترکی قشقایی و معادل‌های فارسی، انگلیسی و ترکی استانبولی آنها در کنار هم چیده شده و واژه‌های قشقایی با سه زبان دیگر مقایسه شده است و سعی شده لغات و اصطلاحات ترکی اصیل استفاده شود.

بابرنامه، که آن را واقعات بابری و توزک بابری نیز خوانده‌اند، خاطرات و نظرات ظهیرالدین بابر است که به زبان ترکی جغتایی(ازبکی) و با نثری ساده نگاشته شده‌است و حوادث سال‌های ۸۹۹ تا ۹۳۶ق را در بر می‌گیرد. بابُرنامه از جنبه‌های‌ تاریخی‌، جغرافیایی‌، مردم‌شناسی‌ و ادبی‌ دارای‌ اهمیت‌ است‌ و با نثری‌ ساده‌ و آراسته‌ نگارش‌ یافته‌ و در شمارِ بهترین‌ نمونه‌های‌ جغتایی‌ و یا حتی‌ زبان‌ ترکی‌ است‌.

در دستور نقش‌گراي نظام‌مند هاليدي از سه فرانقش سخن به ميان مي‌آيد كه سه لايه معنايي را براي هر بند زبان تبيين مي‌كنند و توجه به آنها در فرايند ترجمه مي‌تواند در انتقال دقيق معناي زبان مبدا به مقصد راهگشا باشد. با توجه به اهميت بنيادين انتقال معني در فرايند ترجمه، به ويژه آن معاني كه فراتر از معناي گزاره‌اي پاره‌ گفتارهاي زباني هستند، در اين مقاله تحولات معنايي و ساخت اطلاع ساخت‌هاي موسوم به آغازگرهاي اسنادي‌شده در فرايند ترجمه از انگليسي به فارسي، بر پايه دستور نقش‌گراي نظام‌مند هاليدي، بررسي شده است. بررسي داده‌هاي پژوهش نشان مي‌دهد كه در معناي انديشگاني، ميان‌فردي، متني و همچنين ساخت اطلاع بسياري از ساخت‌هاي آغازگر اسنادي‌شده ترجمه‌شده تحولاتي روي داده است كه اين باعث از دست رفتن بخش مهمي از معنا شده است. اين در حالي است كه در صورت آگاهي به وجود لايه‌هاي معنايي مختلف در يك بند و ساخت اطلاع آن (يعني چگونگي جريان يافتن اطلاع نو و كهنه در يك پاره‌گفتار) بسياري از آنها قابل اجتناب هستند و در نتيجه مي‌توان معنا را با وفاداري بيشتري به زبان مقصد انتقال داد.

این مقاله به بررسی تحوّلاتی می‌پردازد که ممکن است در لایه‌های مختلف معنایی و ساخت اطلاع یک ساخت نشاندار در فرایند ترجمه از انگلیسی به فارسی روی دهد. منظور از ساخت نشاندار در این پژوهش، ساخت‌هایی چون ساخت نقش‌برابر، ساخت‌های وارونه و ساخت‌هایی است که در آنها پیشایندسازی صورت گرفته است. چارچوب نظری پژوهش را دستور نقشگرای نظام‌مند هلیدی فراهم آورده است و تحولات معنایی ساخت‌های نشاندارِ ترجمه‌شده با توجه به فرانقش‌های سه‌گانة این دستور یعنی فرانقش تجربی، فرانقش بینافردی و فرانقش متنی بررسی شده است. داده‌های پ‍‍ژوهش نیز از میان نمونه‌های بسیاری گزینش شده‌اند که از ده متن ترجمه‌شدة انگلیسی به فارسی استخراج شده‌اند. این پژوهش نشان می‌دهد که در لایه‌های مختلف معنایی یک ساخت نشاندار و ساخت اطلاع آن، در فرآیند ترجمه ممکن است تحولاتی رخ دهد. برخی از این تحولات، گریز‌ناپذیر و بسیاری از آنها قابل اجتناب هستند. همچنین به نظر می‌رسد که آرایش واژگانی آزاد زبان فارسی، امکانات فراوانی برای بیان معنای ساخت‌های نشاندار در اختیار آن قرار داده است.