کتابخانه مجازی ادبیات

فرهنگنامۀ کودکان و نوجوانان، نخستین دائرة‌المعارف عمومی نوشته شده به زبان فارسی همراه با تصویر برای کودکان و نوجوانان که با دیدگاهی علمی و با تکیه بر فرهنگ ایران تهیه شده است. مقاله های آن دقیق، مستند و با توجه به دانش پایه و زبان و بیان گروه سنی ۱۰ تا ۱۶ سال تدوین شده است. در تألیف مقاله‌های آن بیش از ۲۵۰ استاد و متخصص رشته‌های مختلف همکاری داوطلبانه می‌کنند. کلیۀ فعالیتهای فرهنگنامه در شورای کتاب کودک، زیر نظر شورای اجرایی فرهنگنامه و دبیر آن توران میرهادی و سرویراستار آن خانم ایران گرگین صورت می‌گرفت که بعد از سال ۱۳۹۳، خانم میرهادی پس از ۵۳ سال کار مداوم برای رشد و تعالی فرزندان این سرزمین، به دلیل مشکلات جسمی، از عضویت در هیأت مدیرۀ شورای کتاب کودک کناره‌گیری کردند و وظایف دبیر اجرایی فرهنگنامه به شورای مدیریت واگذار شد.

نادر ابراهیمی بیشتر به اعتبار دلبستگی به کودکی، کودکان و ادبیات کودک برای نویسندگان کودک و نوجوان و به تبع آن «انجمن نویسندگان کودک و نوجوان» مطرح بوده و هست و این ویژه‌نامه، همین وجه از جمیع وجوه او را در نظر گرفته است؛ گرچه گاه نویسندگانی با نگاهی بزرگسالانه، تعلقات بزرگسالانه یا حتی علایق سیاسی‌اش را نیز ذکر کرده‌اند؛ اما محور این مقاله‌ها نادر ابراهیمی نویسنده کودکان و نوجوانان است.

از آنجا که کتاب‌هاي درسي مخاطبان فراواني دارد و مي‌تواند نقش بسيار مهمي در امر آموزش دانش آموزان ايفا نمايد. اولين مساله‌اي که به ذهن خطور مي‌کند عاري از اشکال‌بودن اين کتاب‌هاست. به نظر مي‌رسد انجام گرفتن پژوهش‌هايي در اين زمينه، در حل مشکلات موجود موثر باشد. يکي از مهم‌ترين اين مجموعه کتاب‌ها، کتاب‌هاي زبان فارسي دوره متوسطه است. اين کتاب‌ها، حاوي مباحث زبان‌شناختي، دستوري و نگارشي مرتبط با زبان فارسي است. اين مقاله قصد دارد به بررسي کتاب‌هاي ياد شده بپردازد و اشکالات و نارسايي‌هاي آنها را ـ به ويژه مشکلات زبان‌شناختي و دستوري را ـ گوشزد نمايد. برخي از نکات اين مقاله بدين شرح است: الف) مسايل موجود در مقدمه کتاب‌هاي مزبور در زمينه زبان‌شناختي و دستور زبان و ناهماهنگي مطالب آن با مباحث درسي؛ ب) مسايل و مشکلات موجودر در توضيحات و مثال‌ها در طرح و تدريس مباحث دستوري و زباني؛ ج) نبود هماهنگي و يک دستي در کتاب‌هاي زبان فارسي مقطع دبيرستان؛ د) مشکلات مبنايي و توصيفي؛ ه) اشکالات موجود در بخش خودآزمايي و تمرين.

متون خبري روزنامه‌ها عموما سبکي روايي دارند و در قالب چند جمله يا پاراگراف، روي دادي را به صورت منسجم شرح مي‌دهند. عنوان‌هاي خبري هم به عنوان پاره گفتارهايي با ويژگي‌هاي خاص ساختاري، در انتشار اخبار و بيان روي دادها نقشي بسيار مهم ايفا مي‌کنند؛ حال آنکه معمولا از الگوي جمله پيروي نمي‌کنند و داراي ويژگي انسجام هم نيستند. از آنجا که همه روابط دستوري سطح جمله به لحاظ نسبتشان با فعل تعريف مي‌شوند، نقش فعل در ساخت يک جمله دستورمند، مهم است؛ در حالي که به نظر مي‌رسد در عنوان‌هاي خبري، واقع‌نشدن فعل، چشم‌گيرتر از وقوع آن است. بر مبناي نظريه تحليل گفتمان انتقادي، تغيير ساختار يا رعايت‌نشدن هر يک از قواعد ساخت جمله ممکن است از مقاصد گفتماني نشات گرفته باشد. در پژوهش حاضر، واقع‌نشدن فعل در عنوان‌هاي خبري را به عنوان يک مولفه گفتمان مدار مطالعه کرده‌ايم. اين تحقيق به شيوه توصيفي و تحليلي انجام شده و جامعه آماري آن، از عنوان‌هاي خبري روزنامه‌هاي کثيرالانتشار تشکيل شده است. نمونه‌گيري داده‌ها به شيوه تصادفي نظام‌مند، از سه روزنامه فارسي زبان صبح انجام شده است. بر اساس نتايج به دست آمده، 65.12 درصد از عنوان‌هاي خبري مورد مطالعه، فعل ندارند. اين رقم به لحاظ آماري، معنادار و بيانگر وجود منظورهاي گفتماني است.