تفکر درباره مهلت چند روزه حيات، از ديرگاه دغدغه آدمي بوده است. انديشمندان ايراني نيز در قرون متمادي، درباره راز عمر، سخنها گفتهاند. صائب تبريزي، شاعر مضمونگراي قرن يازدهم هجري، نيز از اين مضمون ناب، غافل نبوده و از زواياي گوناگون، چند و چون عمر آدمي را کاويده است. در اين مقاله، نخست عواملي را که از ديدگاه صائب، سببساز عمر دراز تواند بود، در ده بند برشمردهايم. سپس آن چه را که از نظرگاه او ميتواند موجب کوتاهي عمر بشر باشد، در دوازده بند خلاصه کردهايم. اين که در غزليات صائب و صورخيال او، عمر آدمي به چه چيزهايي تشبيه شده است و شاعر از هر مشبه به چه بهرههايي گرفته است، بخش ديگر اين مقاله را شکل ميدهد. هم چنين نگاه منتقدانه و طعنه خيز صائب به آرزوي عمر طولاني ـ که در حضرت خضر (ع) تمثل مييابد ـ او را به واکاوي عواقب طول عمر ميکشاند و به خواننده، اين آگاهي را ميبخشد که بايد به عرض حيات، بيشتر توجه کند و نه طول آن.
مولف در این کتاب اشعار نظیری و عرفی را با هم مقایسه کرده است و برای نشان دادن این که دو شاعر هم زمان و هم سبک در حالی که شباهتهای فراوانی با هم دارند چقدر می توانند با یکدیگر تفاوت داشته باشند و این مقایسه که بین دو شاعر سبک هندی به وجود می آید، جذاب و شیرین به نظر می رسد. نویسنده در ضمن مقایسه، به بررسی و نقد شعر هر دو شاعر هم پرداخته است .
مولف کتاب در مورد موضوع کتاب می گوید: "... شرح غزلها بیشتر بر روش شرح تطبیقی استوار است که در ایران تقریبا بدیع و کم سابقه است. یعنی سعی نگارنده بر این است که بتوانم شرحی تطبیقی با عنایت به هر سه زبان اصلی عالم اسلام عربی و ترکی و فارسی بنگارم ...
کتاب «اسرار التوحید» همانگونه که از نامش پیداست، در اصل به قصد بیان مقامات و احوال عرفانی شیخ ابوسعید نوشته شده، ولی بیگمان حاوی اطلاعات بسیار باارزش دیگر در باب تاریخ فکری، اجتماعی و سیاسی ایران است که به هیچوجه نمیتوان از آنها چشمپوشی کرد. نویسنده این کتاب محمد بن منور از نوادگان شیخ ابوسعید است که نسبش با سه واسطه به شیخ میرسد. ارزش ادبی این اثر تا بدان پایه است که خبرگان ادبی کشور، آن را یکی از سه متن برگزیده نثر فارسی دانستهاند. مبنای کار در این بازنویسی، چاپ و تصحیح استاد شفیعی کدکنی است. در اینجا اصل بر بازنویسی و سادهسازی متن بوده و دیگر دغدغه حفظ اصالت متن و ... در میان نبوده است.
تاریخ ادبیات در ضمن بیان تاریخ از دیدگاهی دیگر، فهرستی از اشخاص و آثار برگزیده است و مدخلی است برای مطالعات تکمیلی. کوشش نویسنده در این کتاب بر آن بوده تا مهمترین آثار شاعران و نویسندگان ایرانی از پیش از اسلام تا روزگار معاصر فهرستوار شمرده شود. طبعاً در این شمارش، تأکید بر آثاری است که آشنایی با آنها ضروریتر دانسته شده است.