اصطلاح قاهري و دلبري در کليات فارسي اقبال به معناي صفات جلال و جمال خداوند و تجلي اين صفات بر مومن به کار رفته است. از ديدگاه اقبال، عارف واقعي داراي هر دو صفت جلال و جمال الهي است و فقدان هر يک از اين صفات الهي براي عارف نقص محسوب ميشود. اما از آنجايي که جمال خداوند بر جلال او ميچربد، عارف نيز به تبع معشوق خود پيش از آنکه داراي صفات قهرآميز باشد، داراي صفات مهرآميز است.
مولانا کوثر نیازی وزیر اطلاعات و رادیو و امور حج و اوقاف دولت فدرال پاکستان بنا به دعوت دولت پهلوی از تاریخ 17 الی 24 مه 1974 م از ایران دیدار کردند و پیرامون موضوعات مورد علاقه دو کشور منجمله ترویج هرچه بیشتر فارسی امروز در پاکستان تبادل نظرهائی ثمربخش بعمل آوردند. آقای کوثر نیازی غیر از مذاکرات رسمی با مقامات دولتی، در دو جلسه علمی و فرهنگی نطقهای مبسوطی ایراد کردند که عبارتند از : نطقی پیرامون روابط علمی و ادبی و تاریخی میان ایران و پاکستان و مسائل اجتماعی دوره معاصر از دیدگاه اسلام در دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران و دومی سخنرانی درباره احوال و آثار و افکار علامه اقبال لاهوری طی مراسم بزرگداشت از شاعر متفکر پاکستانی که در تالار وزارت فرهنگ و هنر تشکیل گردید. در نشریه حاضر متن هر دو سخنرانی مولانا کوثر نیازی گردآوری شده است.
اقبال شخصیتی بوده با ابعاد مختلف که هر بعد آن میتواند عنوان کتابی مستقل باشد. او فیلسوف، شاعر، اسلامشناس، عارف، سیاستمدار، حقوقدان، جامعهشناس، اصلاحطلب، روزنامهنگار، مترجم و نویسنده ای برجسته بوده که در این کتاب سعی میشود برخی از جنبههای برجستهتر شخصیت وی با روایات مختلف شرح شود. غالب این روایات از مولف کتاب است و تعدادی نیز از اقبال شناسان ایرانی و پاکستانی که در مجموع تحت عنوان اقبال با چهارده روایت آورده شده است.
پذیرش دین مقدس اسلام به وسیله بیشتر ایرانیان، مسیر فرهنگ گذشته آنان را تغییر داد و به تدریج دستورها و قوانین آن در زندگی فردی، سیاسی، اجتماعی و ادبی این مرزوبوم اثر گذاشت. دانشمندان ایرانی در ساختمان بزرگ فرهنگ قرون اولیه اسلام که از برخورد دو فرهنگ اسلامی ـ ایرانی بنا شد، سهم بسزایی داشتند. سخنوران بزرگ فارسی با الهام از معانی بلند قرآن و احادیث، به صور گوناگون و به منظورهای خاص، آثار خود را بارورتر و مانا کردند. البته میزان بهرهوری تمام شعرا و نویسندگان از آیات و احادیث به یک اندازه نیست؛ برای مثال متون عرفانی و اخلاقی بهویژه مثنوی مولانا، غزلیات شمس، آثار سعدی، حافظ، سنایی و عطار مشحون از تأثیرپذیریهای گوناگون از قرآن و احادیث است. این کتاب اینگونه تأثیرپذیریهای قرآن و احادیث در ادب فارسی را بررسی کرده است. شیوه تنظیم کتاب بدینگونه بوده که ابتدا تعدادی از کتب مهم فارسی مورد مطالعه و فیشبرداری قرار گرفته و آنگاه آیات واحادیثی که کاربرد بیشتری در ادب فارسی داشته و از چاشنی ذوقی بیشتری برخوردار بودهاند، استخراج و سپس طبقهبندی شدهاند.
سرزمین دکن (جنوب هند) که زمانی به لحاظ وسعت و اهمیتی که داشته است هند دیگرش مینامیدهاند، از دیرباز یکی از مراکز مهم زبان فارسی و فرهنگ ایرانی بوده است. اما وقتی که سخن از دوره درخشان تیموریان هند میرود، حوزههای شمالی و شرقی و مرکزی و تا حدودی جنوب هند را در مرکز توجه قرار میدهد و آثار بیشمار فارسی که فرآورده این دوره است مجالی مناسب برای تجلی قسمتهای دیگر نمیگذارد. ولی با اندک ملاحضهای دانسته میشود که به موازات حکومت تیموریان، در جنوب هند نیز قلمروی جداگانه و مستقل یا وابسته به حکومت مرکزی وجود داشته است و آثار متعددی که از این دورهها به صورتهای گوناگون بر جای ماندهاند گواه ایت مدعا هستند. در واقع میتوان دوره «بهمنیان» را که با سلطنت علاءالدین حسن بهمنی در سال 748/1347 آغاز میشود نقطه عطفی در رواج و گسترش جدی زبان و ادب فارسی در دکن به حساب آورد.