کتابخانه مجازی ادبیات

این کتابنامه برای معرفی کتابهایی است که ایرانیان به زبان فارسی نوشته اند یا از زبانهای دیگر به فارسی ترجمه کرده اند. از این رو نه شامل همه کتابهای فارسیست و نه همه کتابهای ایرانی. در این کتابنامه جز برخی موارد استثنایی تنها کتابهای موجود معرفی شده است. حیطه این کتابنامه به علوم خالص و علوم و فنون تجربی محدود شده است، ولی از آنجا که بسیار خلاصه و مختصر است و با کتابنامه های توصیفی یا انتقادی تفاوت دارد، در آن از انتخاب غث و سمین و سبک و سنگین خودداری شده است، و همه کتابهای این مقولات در کنار یکدیگر آمده است. تقسیم موضوعی کتابهای قدیم بسیار سخت است و بسا که در یک کتاب همه مباحث علوم طبیعی، در کتاب دیگر همه مقولات ریاضیات، نجوم و فیزیک مطرح شده است. روش فرنگی بر این کتابنامه هم حاکم بوده و از ترتیب الفبایی نام مولف پیروی شده است، این کتابنامه تا پایان سال 1345 شمسی را در برمی گیرد و کتابهای پنج سال اخیر به مجلد آینده موکول شده است.....

استخراج آب‌های پنهانی (به عربی: النباط المیاء الخفیه) کتابی است که در حدود سال ۱۰۱۰ میلادی توسط ابوبکر کرجی نوشته شده است. کرجی این کتاب را برای ابی‌غانم معروف بن محمد نوشته و در آن حاصل یافته‌ها و تجربه‌های شخصی خود و آنچه که پیشینیان دربارهٔ حفر قنات گفته و نوشته‌اند را آورده است. این رساله با وجود اینکه به مسائل علمی پرداخته اما چندان مورد استفاده قرار نگرفته و در زمان خود به دست فراموشی سپرده شده است. در واقع آنان که می‌توانسته‌اند از آن بهره‌مند شوند (یعنی مقنیان) خیلی کم قادر به خواندن بوده‌اند، حتی بعضی کاملاً بی‌سواد بوده‌اند، به ویژه در مورد زبان علمی آن زمان، یعنی زبان عربی. حتی با فرض اینکه قادر به خواندن متن عربی بوده‌اند، تردیدی نیست که قادر به درک سطح علمی این رساله نبوده‌اند. کرجی در این کتاب به وضوح از کرویت و نیروی جاذبه زمین و قوانین تعادل و حرکت که چندین قرن بعد توسط دانشمندان اروپایی (گالیله و کپلر و نیوتن و ...) مطرح شد سخن می‌راند. «استخراج آب‌های پنهانی» نخستین بار در سال ۱۹۴۱ و در دانشگاه اسلامی حیدرآباد به زبان عربی چاپ شد. پیش از آن سه نسخه دستنوشت از آن وجود داشت. حسین خدیو جم در سال ۱۳۴۵ خورشیدی (۱۹۶۶ میلادی) این کتاب را ترجمه و بنیاد فرهنگ ایران آن را منتشر کرد.

انئيد ويرژيل يکي از شاهکارهاي حماسي جهان و بدون شک گرانقدرترين نمونه حماسه لاتين است. هرچند مي‌توان اين کتاب را حماسه مصنوع به شمار آورد، در اين مورد نيز حقيقت با مجاز درمي‌آميزد و اسطوره‌پردازي شاعر متاثر از وقايع تاريخي از يادرفته است. نگارنده در مقاله حاضر بر آن است که با استفاده از متون حماسي شاعران لاتين پيش از انئيد ـ که اغلب از سخنوري يونان متاثر بوده‌اند ـ ويژگي‌هاي برجسته اين کتاب را در حوزه معاني و بيان و بديع نشان دهد. با توجه به ابيات انگشت شماري که از شاعران حماسه‌سراي لاتين پيش از ويرژيل برجاي مانده است، نمي‌توان در اين باب به سبک شاعران مقدم و بنابراين تاثيرهاي بلاغي مجموعه آثار آنان بر ويرژيل پرداخت. تنها راه ممکن، بسنده کردن به ابيات اندک باقي مانده و بررسي بلاغي آنهاست. از اين رو، در اين گفتار پس از بيان شرح حال کوتاهي از اين شاعران، به ذکر موثرترين ويژگي سبکي سخن آنان با توجه به ابيات بر جاي مانده در انئيد مي‌پردازيم. شايان ذکر است دستور زبان لاتين کلاسيک که ويرژيل بزرگ‌ترين نماينده آن در نظم و سيسرون در نثر است، با تمايز آشکار از لاتين عاميانه و باستاني، در شکل‌گيري شيوه بيان و بلاغت انئيد سهم بسياري دارد.

تطبیق مبانی اساطیری آثار حماسی جهان می‌تواند در شناخت هرچه بیشترشان مؤثر باشد، با این رویکرد است که شناخت وجوه عظمت شاهنامه فردوسی به عنوان یکی از برترین نمونه‌های حماسی جهان آسان‌تر شده و لایه‌های تو‌در‌توی آن کتاب آشکارتر می‌شود. در مقاله حاضر، شاهنامه که نمونه‌ای از آثار حماسی غیر مصنوع است، با برترین نمونه حماسه کلاسیک مصنوع، یعنی انئید ویرژیل سنجیده شده است. در این سنجش کنار هم نهادن و مقایسه شخصیت‌های اصلی و حماسه‌ساز آن دو اثر و بیان شباهت‌ها و اختلافات اسطوره‌شناختی مد نظر است، اما در این سنجش، برای نشان دادن ابعاد گوناگون شخصیت‌ها و عناصر تشکیل‌دهنده و وجوه بارز رفتار آنان در داستان، از قیاس یک به یک، یعنی برابر نهادن یک شخصیت از شاهنامه با شخصیتی دیگر از انئید پرهیز شده است، چرا که نمی‌توان شخصیت‌های اسطوره‌ای را که در حماسه ملتی ظهور می‌یابند با شخصیت‌های اسطوره‌ای ملتی دیگر با دقت برابر نهاد و از مطابقت کامل آنها سخن راند، بلکه مقایسه خصایص یک شخصیت، برای مثال در شاهنامه از طریق دریافت عناصر هویت‌ساز او و تمییز آنها در شخصیت‌های گوناگون که با هم پیوند اسطوره‌شناختی دارند، در عرصه تحقیق رهگشا‌تر است. از این رو با توجه به ذو‌ابعاد بودن انئاس در انئید ویرژیل و این حقیقت که این قهرمان در زمان واحد مظهر شاه و پهلوان است، وجوه گوناگون وی با توجه به جنبه‌های نمادین در برابر عناصر هویت‌ساز قهرمانان شاهنامه قرار داده شده و عوامل افتراق و شباهت آنان مورد بررسی قرار گرفته است.