کتابخانه مجازی ادبیات

در این جستار، وصف طبیعت در دیوان دو شاعر کهن ایرانی: طغرایی(515ﮪ) و منوچهری دامغانی(433ﮪ)، مقایسه و بررسی شده است. نخست به جایگاه و رسالت ادبیات تطبیقی، مختصری از زندگینامه‌ طغرایی و منوچهری، ویژگی‌های ادبی، فرهنگی و محیطی عصر و شعر دو شاعر اشاره کرده‌ایم و سپس با روش وصفی ـ تحلیلی، به مقایسه تطبیقی وصف طبیعت بی‌جان و جاندار و شیوه‌ پرداخت و تصویر‌سازی این موضوعات در دیوان‌های طغرایی و منوچهری با ذکر نمونه و بیان اشعاری که اثر‌پذیری در آنها مشهود است، پرداخته‌ایم.

ترکمن ها مسلمانانی هستند که اسلام در تمام زوایای زندگی آنها نفوذ کرده است. تصوف و عرفان میان آنها به شدت رواج دارد، مخصوصا شاخه تصوف نقشبندیه که موسس آن بهاء الدین نقشبند بوده است. تا سال 1299 هجری، کتابت ترکمن ها رسم الخط عربی بوده است و شاعران و نویسندگان کلاسیک ترکمن آثار خود را به همین خط نوشته اند. روس ها پس از حمله به مناطق ترکمن نشین در سال 1298 خط سیریلیک روسی را به جای رسم الخط عربی جایگزین کردند. بعد از گذشت 1قرن با استقلال جمهوری ترکمنستان به دلیل رابطه تنگاتنگ ادبیات کلاسیک ترکمن با ادبیات فارسی، عربی و فرهنگ اسلامی الفبا به عربی تغییر کرده است که به دلیل تفاوت مصوت های آن با زبان فارسی اختلافاتی ایجاد کرده. یاپراق مجموعه ای از ادبیات و فرهنگ ترکمن صحراست که در دو جلد در سال 1372 توسط انتشارات برگ منتشر شد. کتاب حاضر جلد دوم این مجموعه است. در این مجموعه بخشی از ادبیات شفاهی یعنی افسانه ها، لالایی ها،‌ شعرهای محلی، بازی ها، ضرب المثل ها و مراسم دینی منطقه ترکمن صحرا آمده است.

در این نوشته تلاش شده است به بخش‌هایی از اشکالات موجود در کتاب خردنامه، دوگانگی سبک نگارش کتاب که ظاهراً مربوط به قرن ششم است و هویت مؤلف آن نامشخص است، پاسخ داده شود. این پاسخ‌ها مبتنی بر استنباط‌های سبکی کتاب مذکور و شناسایی و معرفی زمان و موقعیت کسانی است که از ایشان در این کتاب نام برده شده است. برای شناسایی این افراد، از کتاب‌های تاریخی و منابع معتبر نزدیک به زمان تحریر خردنامه و نگارش رساله‌های پایانی این مجموعه استفاده شده است.

موضوع اصلی معراج نامه‌ها، «سفر» است. مسافران اینگونه سفرهای روحانی درواقع شارحان سفرنامه روح و روان خویش‌اند؛ چراکه آنان خود باتوجه به ذوق و عقاید خویش، پله‌های نردبان عروج را طی می‌کنند. «ویراف» ـ موبد زرتشتی ـ و «ابن قارح» ـ شاعر و نویسنده عرب که البته از طرف ابوالعلا به این سفر فرستاده می‌شود ـ دو مسافر جهان آخرت هستند و این دو سفرنامه، شرح مشاهدات و چگونگی سفر این دو شخصیت است. در مقاله حاضر، کیفیت و چگونگی دو سفرنامه جهان آخرت بررسی و تحلیل شده است و ضمن بررسی ارداویرافنامه و رساله الغفران، این دو اثر با هم مقایسه تطبیقی شده و اشتراکات و افتراقات آن دو بیان شده است. نگارنده کوشیده است با بیان کردن مشابهات بسیاری که میان این دو اثر وجود دارد، میزان تاثیرگذاری ارداویرافنامه بر رساله الغفران را آشکار کند و این منبع ایرانی ـ زرتشتی را به عنوان اولین معراج نامه ادیان معرفی کند.