کتابخانه مجازی ادبیات

در مطالعات تاریخ آسیای مرکزی، خصوصا شهرهای سمرقند و بخارا، در دهه های اخیر، پژوهش های بسیاری صورت گرفته است و متون متعددی نیز منتشر شده است. درباره سمرقند و بیان مزارات و مقامات اولیا و تاریخ آن شهر چند کتاب از قرن چهارم تا همین یک صد سال پیش تألیف شده است. آخرین کتابی که راجع به سمرقند به زبان فارسی نوشته شده سمریه نام دارد و تألیف ابوطاهر ابن قاضی ابوسعید سمرقندی است که پس از سال 1251 قمری نوشته شده است. سمریه یکبار در سن پطرزبورگ در سال 1904 باهتمام وسه لوفسکی انتشار یافته است.

این کتاب در واقع نقل سفر نگارنده به سمرقند و بخارا است كه اینگونه آغاز می‌شود: «قریب هزارسال از آن اتراق چهارساله نصربن احمد سامانی در مرغزار كنار بادغیس هرات می‌گذرد، سران لشگر و مهتران ملک و همراهان امیر، هوای دیار مألوف نمودند و شوق بازگشت به سمرقند و بخارا در جا زنده كردند، استاد ابوعبدالله رودكی سمرقندی را به یاری خواستند تا صنعتی كند در حركت پادشاه به سوی بخارا، رودكی چنگ برگرفت و در پرده عشاق زمزمه‌ای ساز كرد كه : بوی جوی مولیان آید همی یاد یار مهربان آید همی ریگ آموی و درشتی های او زیر پا چون پرنیان آید همی پرواز شماره 504 هواپیمایی هما از طریق عشق آباد عازم تاشكند است و این نام بامسمای عشق در طلیعه سفر، آدمی را به دیارمعشوق می‌كشاند و باز می‌گرداند ، صبح بارانی 14 آبان 1376 فرودگاه مهرآباد تهران هم دیدنی و هم فرح‌بخش است و چه شوق سفری پیدا كرده‌ایم. پرواز، بخارا كجاست؟، بخارا اینجاست، ورود به بخارا، بخارا به روایت چشم، تاریخ سامانیان، دیگر آثار معماری سامانیان، دیگر آثار معماری بخارا، روایتی دیگر از تاریخ سامانیان، كشكول سمرقند و بخارا، سیر دریا، آمو دریا، سمرقند و بخارا در آیینه تاریخ طبری، قند سمرقند، آثار معماری سمرقند، سبک خراسانی و نظم و نثر پارسی، شاهنامه فردوسی ، سوزنی سمرقندی، دقیقی، با مولانا در سمرقند، علوم و عالمان عهد سامانی، ابن سینا و تاثیر سامانیان بر او، تاریخ ماوراءالنهر به روایت زبان شعر، تاریخ تمدن ویل دورانت و ماوراءالنهر تاریخ و جغرافیای ازبكستان، شكوه معماری عهد تیموری، تیمور لنگ در اصفهان و فارس و نادرشاه در ماوراءالنهر از جمله عناوین این سفرنامه است.

ریچارد فرای، شرق‌شناس نامی و استاد کرسی فارسی دانشگاه هاروارد که چند سال در ایران به سر برده بود و در دانشگاه تهران به بررسی ادبیات ایران سرگرم و از استادان ادبیات فارسی بهره گرفته بود، در این کتاب که متن انگلیسی آن به سال 1963 چاپ شده است، آخرین پیشرفت‌های علمی و نتایج بازپسین کاوش‌های باستان‌شناسی و به‌ویژه آنچه دانشمندان شوروی در نسا با کاوش یافته‌اند و از نظر اشکانیان که گوشه‌ای است از تاریک‌ترین پاره‌های تاریخ ایران اهمیت بسیار دارد، به خواننده عرضه می‌کند. این کتاب مشتمل است بر تاریخ ایران از کهن‌ترین روزگار تا زمان فردوسی که تمدن اسلامی دورانی دیگر در زندگی ایرانیان گشوده است.

در کتاب های تاریخ ایران سلسله تحقیقات گروه تاریخ ایران دانشگاه کمبریج، تاریخ سیاسی ایران، هنرهای ایرانی و تاثیر آنها بر تمدن جهان مورد توجه قرار گرفته است و بر جنبه‌های مذهبی، فلسفی، اقتصادی، علمی و هنری تمدن ایرانی و اوضاع جغرافیایی و بوم شناسی آن تأکید می شود. کتاب پیش رو جلد چهارم تاریخ ایران کمبریج می باشد که به فروپاشی ساسانیان تا به قدرت رسیدن سلجوقیان اختصاص دارد. فصل نخست این کتاب به موقعیت ایرانیان و اعراب در دوره‌های پیش از اسلام و ورود اسلام به ایران تا تشکیل دولت عباسی می پردازد. خلافت عباسیان در ایران، سلسله های طاهریان، صفاریان، سامانیان و دوره اول غزنوی و سلسله‌های کوچک شمال ایران و آل بویه مطالب فصول دوم تا هفتم را تشکیل می دهند. روند اسلامی شدن ایران، هنرهای تجسمی، سکه ‌شناسی و علوم دقیقه، علوم زیستی، فلسفه و جهان‌شناسی و تصوف، علوم دینی و ملل و نحل در فصول هشتم تا پانزدهم مورد توجه قرار گرفته اند. ناصرخسرو و اسماعیلیه ایران، ادبیات زردشتی پس از فتوح مسلمانان، ادبیات عربی در ایران، ظهور زبان فارسی نوین، رباعی در ادب فارسی و معرفی عمر خیام در فصول بعدی محور بحث قرار گرفته اند. ریچارد نلسون فرای این مجلد است که مقالاتی از عبدالحسین زرین‌کوب، مرتضی مطهری، باسورث، ویلفرد مادلونگ، اولگ گربر، ادوارد استوارت کندی، سیدحسین نصر، هانری کربن، ژیلبر لازار، بویل و کلود کاهن را گرد آورده است. این کتاب با ترجمه حسن انوشه در سال 1363 توسط موسسه انتشارات امیرکبیر روانه بازار گردید.