کتابخانه مجازی ادبیات

موضوع اصلی این کتاب شرح حال ابوسعید ابوالخیر است که از مشایخ بزرگ تصوف و در عصر خود دارای اشتهاری عظیم و به عقیده برخی از نویسندگان نخستین واضع نظام و ترتیب خانقاه و بطور تحقیق یکی از عوامل تحول تصوف در ایران بوده و تاریخ زندگی هشتاد و اندی ساله او موضوعی بس سودمند و دلپذیر است. و اسرارالتوحید از حالات و مقالات و افکار و آراء و اخلاق و عادات این صوفی شهیر و ریاضتها و مجاهدتها و مقامات و کراماتی که بدو نسبت داده‌اند بطور تفصیل بحث می‌کند. و در ضمن این موضوع اطلاعات سودمند از رسوم و عادات و طرز تشکیلات و اجتماعات صوفیه و مفهوم واقعی برخی از اصطلاحات این فرقه و اطلاعاتی از بعضی وقایع تاریخی و اوضاع اجتماعی قرن پنجم و ششم و احوال و اقوال برخی از عرفا و مشایخ و رجال معتبر دیگر به ما می دهد، و از این جهت گنجینه‌ای مملو از ذخائر ادبی و علمی و عرفانی و تاریخی محسوب می‌شود اسرارالتوحید نخستین کتاب مفصل و مبسوطی است که به فارسی در شرح حال یکی از مشایخ بزرگ صوفیه تالیف شده و یا قدیمیترین تالیفی از این نوع است که از دستبرد حوادث محفوظ مانده و بدست ما رسیده است. منتخب اسرار التوحید به کوشش استاد احمد بهمنیار فراهم آمده و در سال 1320 منتشر شده است.

خسرو و شيرين نظامي، بي‌شک، يکي از شاهکارهاي غنايي ادب ايران و جهان است. چنين اثر ژرفي در کنار التذاذ هنري حاصل از آن، توانايي آن را دارد که همواره مورد باز انديشي و تامل قرار گيرد تا بدين وسيله بتوان با ژرف‌انديشي و غور در ساختمان صوري، محتواي دروني، بلاغت حاکم بر بافت آن و ساير توانش‌هاي ساختاري نهفته در آن، موارد ارزشمندي را يافت. از آنجا که صورت و ساخت شعر به ترتيب در دو محور افقي و عمودي به طور همزمان گسترش مي‌يابد در بررسي کمال شعري هر اثر بايد بتوان با اتکا به اصولي صورت و ساخت اثر را به طور مستقل و جدا مورد بررسي قرار داد. به همين دليل، محور کلي اين مقاله بررسي امکانات ساختاري و صوري نهفته در خسرو و شيرين نظامي است. بخش اول، تلاشي است در بررسي آن دسته از امکانات ساختاري که در محور عمودي شعر، خود را نشان مي‌دهد. بخش دوم، امکانات صوري را در چهار محور جدا مورد بررسي قرار مي‌دهد. درک اين دو دسته از توانايي‌ها يقينا بيانگر اهميت‌ چنين منظومه‌اي و اهميت ‌بازانديشي در آن است.

از آنجا كه ادبيات پارسي از ديرباز بصورت مستقيم و غيرمستقيم تحت تاثير متون اسلامي و بخصوص احاديث و روايات بوده، نگارنده در اين مقاله سعي كرده است روند و چگونگي اين، تاثيرات را در شعر پارسي دوره آغازين مورد بررسي و تحليل قرار دهد و دلايل و شواهدي را مبني بر اينكه: نه تنها تقريبا تمام متون مهم ادبي دوره‌هاي تاريخ ادب فارسي به شكل‌هاي گوناگون از اين مقوله مهم بهره‌مند شده؛ بلكه بخش قابل توجهي از غنا و ارجمندي خود را از مفاهيم احاديث و روايات ديني كسب كرده‌اند. اين تاثيرات در دوره‌هاي نخستين كه مقارن شكل گرفتن پارسي دري است؛ اندك ولي در دوره‌هاي بعد فراوان و شگفت‌انگيز است.