مقاله حاضر در پی تحقیق آراء عارف مشهور محی الدین ابن عربی درباره معاد میباشد. جناب محی الدین ابن عربی در بین عارفان و متألهان مقامی بس منیع و والا دارد تا حدی که در بین اهل الله ملقب به القابی همچون شیخ اکبر، انسان کامل و ولی کامل شده است. جناب شیخ در معمول کتب خویش به مباحث اصول و فروع اعتقادی پرداخته و کمتر صفحهای از صفحات ((فتوحات))یا((فصوص)) را میتوان باز کرد و اشاراتی در خصوص توحید و ولایت و معاد نیافت و نیز در بین ابواب مطرح شده در ((فتوحات))کمتر یایی به تفصیل و گستردگی باب معاد میرسد، ما در این مقاله کوشیدهایم تقریری صحیح و تا حدی تحلیلی از این مباحث را ارائه دهیم و همچنانکه میدانیم از جنجالیترین مباحث معاد بحث از کیفیت حشرونشر اجساد در قیامت است در این میان شبهه آکل ومأکول بر التهاب بحث افزوده است. جناب شیخ در تبیین کیفیت حشرو نشر اجساد بسیار متعبد به شریعت است و خویش را وامدار علوم لدنی ختم الرسل محمدمصطفی(ص) میداند و تقّوم نشه قیامت و حشر اجساد را براساس ((عجب الذنب)) میداند وسخت به معاد جسمانی معتقد است و از کسانی که تنها به اثبات معاد روحانی پرداختهاند انتقاد میکند و آنها را بیبهره از فیض نبوی قلمداد مینماید.
شواهد الرّبوبیه، در میان آثار صدرالمتألهین، برجستگی خاصی دارد، چرا که همه اندیشه های ملاصدرا اعم از الهیات، طبیعیات، مباحث نفس، جاودانگی، معاد و... در آن، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. به همین جهت، در حوزه های علمیه و دانشگاه ها به عنوان متن درسی مورد توجه است. تعلیقات حکیم محقق حاج ملا هادی سبزواری و مقدمه و تصحیح و تعلیق اندیشور ژرف اندیش استاد سید جلال الدین آشتیانی بر جذابیت آن افزوده است.
کتابهای ابن عربی بهزعم خیل عظیم موافقان و مخالفانی که دارد، در بیشتر کشورها مدام در حال انتشار است و در کشور ما نیز سنت دیرینه شرحنویسی بر آثار وی همچنان تا به امروز ادامه یافته است. وحدت وجود، نظریه اعیان ثابته، وحدت ادیان و نقش کلیدی عشق در حیات آدمی از جمله عناصر تشکیلدهنده دستگاه فکری ابن عربی محسوب میشود. ابن عربی معتقد است تمام موجودات در ذات الهی عین ثابتهای دارند. با تجلی خداوند، ایمان ثابته ظهور و بروز مییابد و در نتیجه عالم موجود میشود. کاربرد نماد و نمادگرایی در نظام فکری ابن عربی بسیار متنوع و فراوان است. مفاهیم متعددی در آثار او به کار میرود که معانی نمادین گوناگون دارد. این کتاب دربرگیرنده مقالات روشنگری از نویسندگان و محققان ابنعربیشناس عمدتاً مصری است که حاصل تلاش گروه فلسفه و جامعهشناسی مجلس الاعلی مصر در بزرگداشت هفتصدمین سال تولد ابن عربی است.