کتابخانه مجازی ادبیات

انعکاس داستان زندگی پیامبران یکی از بن‌مایه‌های اصلی نزد شاعران است . با بازخوانی زندگی حضرت یوسف در قرآن و استخراج و مطالعه تلمیحاتی که در دیوان صائب از این داستان انعکاس یافته است در می‌یابیم که بازتاب زندگی یوسف درآینه صور خیال صائب به قدری متنوع ومواج است که می‌توان به استناد نمونه‌های شعری مدعی شد، صائب در بیان تمام زوایای زندگی یوسف چیزی را فرو گذار نکرده است. از جمله رؤیای آغاز داستان، به چاه افکندن توسط برادران، حسادت برادران، فروش یوسف به قافله و به پادشاه مصر بنا به درخواست زلیخا، اظهار علاقه زلیخا نسبت به یوسف، تهمت ناروا زدن به یوسف، به زندان افکندن او، توانایی تعبیر خواب، عزیز مصر شدن، فراق پدر بر جدایی فرزند، حسن و جمال یوسف، به حکومت رسیدن یوسف، دیدار با پدر، و سرانجام به حقیقت پیوستن رؤیای آغازین داستان.

پیوند بسیار کهن ملت‌های عرب و ایران باعث شده که زبان فرهنگ و ادبیات عرب و فارسی در تعامل گسترده با یکدیگر قرار گیرند و در عرصه‌های فرهنگی به ویژه فرهنگ عامه نمود یافته است. تلاش‌هایی که در زمینه ادبیات تطبیقی صورت گرفته بسیار ناچیز است. از این‌رو با بررسی مضمون فقر در اشعار معروف رصافی و پروین اعتصامی پژوهش‌هایی تطبیقی در ادبیات عربی و فارسی صورت گرفته است. رصافی به دلیل آگاهی به مسائل جامعه به ویژه فقر توجه خاصی نشان داده و حاکمان جامعه عامل را عامل فقر می‌داند و همچنین پروین اعتصامی نیز سهل‌انگاری حاکمان را باعث پیدایش فقر جامعه می‌داند. اما به خاطر زن بودنش کمتر مورد پذیرش جامعه قرار گرفته اما مانند رصافی یتیمان، بیوه‌زنان و مستمندان جامعه را مورد ترحم قرار می‌دهد.

ادبيات کارگري يا شعر کارگري صلاي آزادي، اصلاح و بهبود زندگي توده‌هاي نادار جامعه را بر زبان دارد و واماندگي، فقر و رنج کارگران و ديگر زحمت کشان مردم را موضوع خود قرار مي‌دهد. شعري است که در آن هيچ پديده زشت و زيبا از ديدگان تيزبين شاعر پنهان نمي‌ماند و خيلي از موضوعاتي که ديگران به راحتي از کنار آن مي‌گذرند، شعر آفرين مي‌گردد. در شعر قبل از مشروطيت نيز انعکاس زندگي مشقت بار و طاقت فرساي طبقه رنجبران را مي‌بينيم، اما چنين اشعاري هرگز از سر اعتراض و آگاهي توده‌هاي زحمت‌کش سروده نشده است. ستمي که در اين اشعار مطرح است، ستمي است عارضي و حاصل صعوبت کار، نه ستم اجتماعي و ناشي از رابطه کارگر و کار فرما و از مقوله تجاوز مباشر و کد خدا، و در نهايت شعر با دعوت رنجبران به سکوت و بردباري در برابر قضا و قدر و سرنوشت محتوم پايان مي‌پذيرد. گفتني است جنبه‌هاي سياسي و اجتماعي ادبيات کارگري جنبه‌هاي هنري آن را تحت الشعاع خود قرار مي‌دهد. اهداف مکتبي سرايندگان و عمر کوتاه دوره‌هاي آزادي قلم و بيان، فرصت چنداني براي تجربه‌هاي بادوام و مستمر هنري در اين عرصه باقي نگذاشته است که اين مقاله در پي آن است، محتوا و مباني جمال شناختي ادبيات کارگري را با استناد به آثار موجود در اين زمينه از مشروطيت تا کودتاي 28 مرداد 1332 مورد بررسي قرار دهد.

شعر آیینی به گونه‌ای از شعر متعهدانه گفته می‌شود که از جهت معنایی و محتوایی صبغه کاملا دینی دارد و از آموزه‌های وحیانی، فرهنگ عترت و ولایت و تاریخ اسلام سرچشمه می‌گیرد. مناسبت‌های مذهبی، ستایش چهره‌های دینی، توجه به مقوله‌های قدسی و ملکوتی و تزکیه و تهذیب نفس انسانی در هسته مرکزی شعر مذهبی قرار دارد. پیدایش شعر جدید آیینی را در دهه چهل و پنجاه باید یک اتفاق تازه و مهم در ادبیات فارسی دانست؛ بی‌تردید ورود گسترده نیروهای مذهبی به صحنه مبارزه سیاسی و فرهنگی منشاء پیدایش این شاخه از شعر اجتماعی بود که در چند دهه پس از مشروطه نظیر آن را در گستره ادب فارسی نداشتیم. بنا به دلایلی در اغلب منابع مربوط به شعر جدید فارسی (نیمایی، آزاد، سپید و موج نو) در معرفی پیشاهنگان شعر نوآیینی توسعات و تسامحاتی صورت گرفته است که ایجاب می‌نمود، واکاوی دوباره‌ای از نوع پژوهش حاضر به عمل آید. همچنین این مقاله مطابق مبانی نقد تاریخی و جامعه‌شناسی با نگاهی به حوادث اجتماعی عصر حاضر (از مشروطه تا بهمن 57) کارنامه شعر نوآیینی را نقد و بررسی می‌نماید.