کتابخانه مجازی ادبیات

پیدایش و تکامل و زوال مکتب‌های ادبی در اروپا پیش از آنچه حاکلی از تحولات ذوق هنری باشد، نشانه تحولات اجتماعی است که در طی چند قرن اخیر دنیای مغرب را دگرگون کرده است. این کتاب در واقع نخستین گام بلندی است که در راه توضیح و تشریح خصوصیات مکتب‌های ادبی برای خواننده فارسی‌زبان برداشته است. از آنجا که مؤلف قصد نداشته به جنبه‌های اجتماعی این مکتب‌ها و چگونگی تکامل تاریخی آنها بپردازد، خواننده نباید توقع تجزیه و تحلیل انگیزه‌های اجتماعی جنبش‌های ادبی را در این کتاب داشته باشد، بلکه باید محدودیت‌های در کار مؤلف را در نظر بگیرد و به درک مشخصات هنری و استتیک مکتب‌های ادبی و آشنایی با نمایندگان آنها قناعت کند.

این کتاب نخستین جلد از مجموعه بازشناسی متون ادبیات کلاسیک ایران در مضامین عاشقانه و عارفانه است. بی هیچ تردیدی سعدی از عاشق‌ترین شاعران ایران‌زمین است و عاشقانه‌هایش ماندگارترین و لطیف‌ترین عاشقانه‌ها و به قول خودش گواه: بر حدیث من و حسن تو نیافزاید کس**** حد همین است سخندانی و زیبایی را. آنچه در این کتاب آورده شده، گزیده غزلیات عاشقانه شیخ عاشق سعدی شیرازی است که از «کلیات سعدی» تصحیح استاد محمدعلی فروغی برگرفته شده است.

با وجود برخی کتاب‌ها و مقالاتی که درباره شعر و اندیشه سنایی به رشته تحریر درآمده، همچنان جای خالی کتاب که کلیات اندیشه سنایی را به گونه‌ای دقیق و مبتنی بر یک تحقیق علمی برای ادب‌دوستان تبیین نماید، به‌روشنی مشاهده می‌شود. این در حالیا ست که سنایی نه‌تنها اولین شاعری است که مضامین مربوط به عرفان عابدان را به طور گسترده وارد شعر فارسی کرد، بلکه افزون بر آن در واردکردن عرفان عاشقانه به ساحت شعر فارسی نیز فضل تقدم از آن اوست. نگارنده در این کتاب ابتدا فهرست موضوعی آثار سنایی را تهیه کرده و سپس بر اساس آن به شرح و بسط اندیشه‌های او بر اساس یک استقرای تام پرداخته است. در پایان کتاب نیز گزیده‌ای از حدیقة الحقیقة سنایی آورده شده است.

اين مقاله به بررسي استعاره‌هايي مي‌پردازد که با محوريت بن‌مايه عشق در غزليات سنائي آمده اند. مبناي نظري مقاله، نظريه استعاره‌هاي مفهومي است که استعاره را از حد شگردي بلاغي به سطح ابزاري براي تفکر و شناخت ارتقا داده است. در ابتدا گزارش دقيقي از استعاره‌هاي عشق در غزليات سنائي ارائه داده‌ايم. آن گاه استعاره‌ها را بر اساس نوع مضمون به سه گروه تقسيم کرده‌ايم: استعاره‌هايي که تصوير روشني از عشق ارائه مي‌دهند، آنها که صفات و ويژگي‌هاي منفي براي عشق اعتبار کرده‌اند و استعاره‌هاي دوپهلو. سپس به تحليل شناختي هر گروه پرداخته‌ايم. پايان بخش مقاله بررسي شگردهاي بلاغي سنائي در ساختن استعاره‌ها عموما و استعاره‌هاي‌شناختي خصوصا است که کمک مي‌کند از زاويه‌اي ديگر، استعاره‌هاي مفهومي عشق در شعر سنائي را بررسي کنيم. بخش پاياني مقاله در عين حال نشان مي‌دهد که چطور با تغيير زاويه ديد، مي‌توان به تحليل‌هاي گوناگون و گاه ناهمگون رسيد.