کتابخانه مجازی ادبیات

نگارنده ضمن بازخوانی چندین نمایش تعزیه و شبیه‌خوانی، عناصر مهم تشکیل‌دهنده تعزیه را مورد تجزیه و تحلیل قرار داده و به تحلیل متون و نسخ تعزیه، تاریخچه آن، روان‌شناسی رنگ‌های به‌کار برده شده در لباس یزیدیان و حسینیان در نمایش تعزیه، ماهیت دینی و مذهبی گفت‌وگوهای صورت گرفته در تعزیه، برخی از نشانه‌ها و نمادهای به‌کار رفته در تعزیه، مفاد مدایح و مراثی سروده شده در تعزیه و ارتباط فرهنگ عاشورا با فرهنگ ظهور و انتظار پرداخته است. جابر عناصری ملقب به «پدر تعزیه دانشگاهی ایران» یکی از محققان و مدرسان پیشکسوت هنرهای آیینی و سنتی ایران است.دکتر جابر عناصری در سال ۱۳۲۴ شمسی در اردبیل به دنیا آمد و پس از طی تحصیلات مقدماتی در شهر اردبیل، تحصیلات متوسطه را در دارالفنون تهران و با کسب مقام اول در رشته ادبی به پایان رساند. وی سپس در دانشگاه تهران تا مقطع دکتری فلسفه و علوم تربیتی تحصیل کرده و دوره تخصصی ایران شناسی اجتماعی را در دانشگاه لندن به پایان رساند. جابرعناصری پس از گدراندن دوره تخصصی مردم شناسی در انگلستان با تکیه بر پژوهش‌های قبلی خود به تحقیق درباره خاورمیانه، جنوب غرب آسیا به ویژه مسائل فرهنگی ترکیه، ایران و افغانستان پرداخت. وی استاد ممتاز دانشگاه‌های تهران بود و در کنار پژوهش‌های فراوان بیش از 4۰ کتاب در زمینه فرهنگ ایران تألیف کرد.

سابقه سوگواری و برپایی عزاداری برای امام حسین (ع) به اولین روزهای بعد از عاشورای سال 61 هجری می رسد. تعزیه یا شبیه‌ خوانی، نوعی نمایش مذهبی و سنتی ایرانی شیعی، عمدتا درباره شهادت امام علی و امام حسین (ع) و مصائب اهل بیت است. تعزیه ‌نامه‌ها منظوم بودند و اشعار آن‌ها درانواع قالب‌های شعری سروده می شد. در کتاب پیش رو که تدوین کننده آن ناشناس است، مجموعه ای از اشعار مدح، تعزیه و مراثی اهل بیت (ع) گردآوری شده است. ترکیب بند حجت الاسلام نیّر تبریزی و ترکیب بند مشهور محتشم کاشانی در رثای سالار شهیدان نمونه ای از اشعار این کتاب هستند. کتاب حاضر به شیوه چاپ سنگی و به خط نستعلیق در زمان مظفرالدین شاه قاجار و در سال 1322 قمری به زیور طبع آراسته شد.

شرح سفر «ارداويراف» پرهيزگار به بهشت و دوزخ در متن اوستايي آن و زندگينامه خود نوشت قديس «اگوستين» در قرن چهار ميلادي بر راوياني دلالت دارد كه قواعد مخاطب پسند را در زمانه‌اش با سازمان‌بخشيدن به داستان «متن» به كار بستند كه كماكان قابل خوانش و بازخواني است. گردآوري اين اجزا و پويش‌هاي پراكنده و ناهمساز در كليتي با معنا، دقتي را حکايت مي‌کند که روايت خوانند. مفهوم روايت و ساز و كارهاي روايت‌گرانه توجه بسياري از متفكران را خصوصا در دهه‌هاي اخير به خود جلب كرده است. علاقه و رويكردي كه در حوزه‌هاي فكري متفاوت چون سينما و درام، فلسفه، اسطوره‌شناسي، نظريه تاريخ، نظريه ادبي و ... كار ويژه‌هاي خود را پيدا کرده و همچنان خواهد يافت.

این مقاله درباره اقتباس سینمای ایران از ادبیات داستانی معاصر است و سعی دارد تا با نگاهی آماری به مساله آثار سینمایی اقتباس یافته از ادبیات داستانی معاصر ایران، به بررسی رابطه این دو رسانه در چند سال گذشته بپردازد و با تمرکز بر روی آثاری که در طی این چند سال، بازتاب این گونه سینمایی بوده‌اند، نویسندگان و کارگردانان موثر در این روند را معرفی کند. یکی از آثار قابل قبول در این زمینه، فیلم سینمایی «چکمه» ساخته محمدعلی طالبی است که بر اساس داستانی به همین نام از هوشنگ مرادی کرمانی ساخته شده است. اثر مذکور در این مقاله ابتدا به طور مجزا بررسی می‌شود و نکاتی که در روند اقتباس آن، لحاظ شده است با توجه به منابع، معرفی می‌گردد.