کتابخانه مجازی ادبیات

ایرانیان در گستره فرهنگ و دانش، سابقه ای طولانی دارند. آنان با تلاش های خستگی ناپذیر، گذشته درخشانی را آفریدند و در فرهنگ انسانی، نقش عمده ای ایفا کردند. وزش نسیم آزادی بخش اسلام بر ایران و تلاقی دو فرهنگ ایرانی و اسلامی مناسبات دین و فرهنگ را به همراه داشت و ثمرات میمون و مبارکی برای بشر به بار آورد. این فرهنگ ایرانی-اسلامی پویا، غنی و گسترده بود، به طوری که مرزهای جغرافیایی را درنوردیدند و در شمال آفریقا هند و حتی اروپا راه یافت. بررسی این مناسبات و چگونگی خدمات متقابل ایران و اسلام ازبایسته های پژوهشی روزگار ماست. از همین رو دبیرخانه "دین پژوهان" با دعوت از متفکران و اندیشوران، غوررسی در این موضوع را وجه همت خویش قرار داد و در سلسله مقاله هایی که اینک پیش روی شماست زوایای این مهم را کاوید...

کتاب پیش رو اثری است از دکتر "عبدالهادی حائری" که در آن "نخستین رویارویی های اندیشه گران ایران با دو رویه تمدن بورژوازی غرب" بررسی شده است. این کتاب یکی از پژوهش‌های نوین تاریخی است که از نظر موضوع بدیع و اصیل است و از نظر فن تحقیق، روش تالیف، سبک نگارش و رویکرد تاریخی یکی از الگوهای قابل توجه است. در نتیجه استفاده از آن به جهت تدریس تاریخ ایران از دوره صفویه یا برای مطالعه‌ی آزاد، بسیار ارزشمند و روشنگر است. تقریبا هیچ اثر دیگری در همین موضوع یا سطح به نگارش درنیامده که بتواند ساختار و محتوایی کاملا مطابق با سطح علمی و دانشگاهی داشته باشد و "نخستین رویارویی های اندیشه گران ایران با دو رویه تمدن بورژوازی غرب" از این جهت یک اثر ویژه است. دکتر "عبدالهادی حائری" در پژوهش پیش رو معتقد است که پس از دوران روشنگری اروپا، به ویژه در اوایل قرن نوزدهم، جهان ناگزیر با فرهنگ بورژوازی غرب که دارای دو رویکرد قدرتمند و تهاجمی بود، مواجه شد. این محقق به بررسی چگونگی مواجهه‌ی ایران با دو فرآیند بیان شده در این کتاب پرداخته است و دیدگاه‌های اصلاگران و متفکران ایرانی در رابطه با دو رویکرد تمدن بورژوازی غرب را زیر ذره بین می‎برد. دکتر "عبدالهادی حائری" در بخش آغازین کتاب، مروری اجمالی بر مسیرهای تمدن بورژوازی غرب ارائه می‌دهد. وی سپس در بخش دوم اثر، مواجهه‌ی ایران را با تمدن غرب در دوره‌های مختلف تاریخی و از جهات مختلف بررسی می‌کند و در این بررسی، موضوع عنوان شده را تا پایان عصر صفویه، در قرن دوازدهم الی هجدهم، در نخستین مقابله‌های ایران با سیاست‌های استعماری از جانب بورژوازی اروپا و با نگاه به اندیشه‎ی متفکران ایرانی، تجزیه و تحلیل می‎نماید.

ملاعبدالرزاق بن علی بن حسین لاهیجی از اساتید بزرگ فلسفه و حکمت و کلام دوره صفویه و یکی از شعرای توانای این دوره می‌باشد. او نه‌تنها در کلام و عرفان و تحقیقات در حکمت مشاء سرآمد بود و قدر و منزلتش ناشناخته مانده، بلکه ارج و منزلت او در هنر شعر و شاعری و قدرت بیان او در لطایف اندیشه‌های انسانی نیز نادیده یا ناشناخته مانده است. ویژگی عمده او در بیان رسای قصایدی است که بوی و رنگ تغزل را داراست و او با مهارت و استادی خاص چنان بر الفاظ و معانی مسلط است که به راحتی سخن گفتن، شعر می‌سراید. این کتاب دربرگیرنده دیوان اشعار اوست که بعد از مقدمه مفصل مصحح درباره زندگی و دوره زندگانی فیاض، در قالب‌های غزلیات، قصاید، مقطعات، ترکیبات، ترجیع‌بند، مثنوی‌ها، رباعیات و استدراک آورده شده است.

کتاب فُصوص یا فُصوص‌الحِکَم اثر ابن عربی از کتب مشهور تصوف و عرفان نظری است. فُصوص جمع واژه «فَص» به معنای نگین است و فصوص‌الحکم نگین‌های حکمت معنا می‌دهد. این كتاب به بحث درباره موضوعاتی چون جهان قبل از آفرینش، علت آفرینش، مراتب وجود، حضرات خمس(تنزیلات حق)، مفاتیح غیب، جنات حق، مرتبه یا مرتبه طبیعت كلیه، انسان كلمه قلب دل، و اعیان ثابته اختصاص دارد. و اما مصحح؛ ابوالفتح محمد بن محمد بن محمود حافظی بخاری، ملقب به پارسا، در حدود ۷۵۶ه.ق. در خاندانی که از ائمه و بزرگان بخارا بودند، به دنیا آمد. وی در ۲۴ ذیحجه ۸۲۲ ه.ق. در مدینه درگذشت. یکی از شروح مهم فصوص الحکم ابن عربی، شرح فصوص الحکم خواجه پارسا است. این شرح از امتیازات ویژه‌ای نسبت به شروح دیگر فصوص، از جمله نثر روان و شرح معضلات متن فصوص و استفاده از کتب دیگر ابن عربی، برخوردار می‌باشد. ازجمله ویژگی های شرح محمد پارسا، این است كه ضمن نگهداری اصالت گفتار ابن‌عربی، به شرح مشكلات كتاب پرداخته و برخلاف بسیاری از شارحان دیگر، از تطویل و اطناب پرهیز كرده است. جلیل مسگرنژاد، مصحح شرح خواجه محمد پارسا، در مقدمه ی مفصل و سودمند خود به موضوعاتی چون شارح نخستین فصول‌الحكم، شروح معتبر فارسی بر این كتاب، شرح زندگی و آثار خواجه محمد پارسا و ویژگی های شرح وی پرداخته است و همچنین جدولی تطبیقی از شرح محمد پارسا با شرح موید‌الدین جندی(شارح اول این كتاب) ارائه كرده است. در تصحیح این شرح از بیش از 5 نسخه استفاده شده كه تاریخ كتابت نسخه اساس شوال 823ه.ق.(یعنی ده ماه پس از وفات محمد پارسا) است. مصحح كلیه موارد اختلاف بین نسخه‌ها را به صورت نسخه بدل در پانوشت هر صفحه در اختیار گذاشته است. حدود 150 صفحه از این كتاب به فهرست های راهنمای گوناگون، آیات، احادیث، اصطلاحات، اعلام(رجال، كتب، اماكن)، فرق(ملل و نحل)، جملات حكمی و امثال، اشعار عربی و اشعار فارسی ا ختصاص دارد. این کتاب به کوشش دکتر جلیل مسگرنژاد در سال 1366 توسط مرکز نشر دانشگاهی در تهران و در 4000 شمارگان منتشر شده است.