سرزمین ختلان از مهمترین مناطق تاجیکستان و زادگاه ظهور مکتب و نهضتهای علمی و ادبی در طی قرنهای گذشته است. از شخصیتهای مهم فرهنگی و ادبی این دیار میتوان به میرسیدعلی همدانی اشاره کرد. طبق معلومات منابع تاریخی میرسیدعلی همدانی در نیمه اول قرن چهاردهم میلادی از همدان به ختلان آمد و به تبلیغ اسلام و تألیف آثار گوناگون مشغول شد و پیروان زیادی پیدا کرد. میرسیدعلی در طول حیات خویش چندین بار به کشمیر هند مسافرت کرد و میان سلاطین و بزرگان این دیار نفوذ مذهبی زیادی بهدست آورد. رابطة قوی میان ادیبان هند و ختلان به غیر از دوره سیدعلی همدانی در دیگر دوران تاریخی نیز ادامه یافت. نمونهای از آن، سفر حیات جان مشهور به «باقی کولابی»، از شاعران عصر شانزدهم میلادی تاجیک، به هند است که ارتباط ادبی هند و ختلان را تقویت بخشید. در جمعبندی روابط ادبی ختلان و هند میتوان به این نتیجه رسید که پیوند ادبی این دو منطقه سابقه قدیمی تاریخی دارد و برای گسترش و رواج آن، مقام سیدعلی همدانی خیلی بزرگ است. تقویت این روابط در زمینة ارادت و اخلاص به شخصیت های معنوی جهت دیگر رواج مناسبتها به سوی هند، حرکت کردن اهل ادب ختلان را نیز در پی آورد که حاصل آن گسترش پیوند ادبی هر دو منطقه بود
میر سیدعلی همدانی یکی از نویسندگان بزرگ و عرفای ذینفوذ ایرانی است که از سادات اصیل حسینی طباطبایی همدان بود. او یکی از جهانگردان و مبلغان بزرگ ایرانی است که بیشتر زندگانی خود را در این دو کار به سر برده است. او کمتر به شعر میپرداخته و بیشتر مطالب خود را به نثر مینوشته است. مجموعه غزلیات وی چنانکه از اسم آن مستفاد میشود، دارای 41 غزل است. همدانی این غزلیات را در بیان اسرار و معانی حقیقت و عرفان گفته است. م
امیر سیدعلی بن شهابالدین بن میرسید محمد حسینی همدانی معروف به «علی ثانی» از عرفای مشهور قرن هشتم هجری است که به سال 713 و 714 هـق در همدان متولد شده و در دوازده سالگی توسط خال خود، سیدعلاءالدین که از اولیای وقت بوده است، وارد سلوک شد و قرآن را حفظ کرد. گویا وی در گنبد علویان که از بناهای دوره سلجوقی است، به خلوت و ذکر و چله میپرداخت و هم به طلاب درس میداد و منزل او متصل به همین گنبد بود که آن را کعبه هم میگفتند. وی در سال 786 درگذشته است. این رساله کوتاه از نثرهای اوست که درباره آداب و اعمال تصوف است.
آنچه در این کتاب آمده، مقالات محقق و پژوهشگری است از سرزمین دوستداشتنی تاجیکستان. در این کتاب 24 مقاله در زمینه زبان و ادبیات فارسی آورده شده که عناوین برخی از آنها بدین قرار است: بازتاب ویژگیهای سبک هندی و وصف بنارس در مثنوی چراغ دیر غالب دهلوی، دیدگاههای ادبی امام اعظم از نگاه علامه شبلی نعمانی، شعر العجم شبلی نعمانی و شناخت شعر رودکی، محمدافضل سرخوش و هنر شاعری او، پیوند تاریخی و فرهنگی تاجیکان با کشمیر، جایگاه مولانا و آثار او در شبه قاره هند، واقعات بابری و ترجمههای فارسی آن، ابوالفیض فیضی فیاضی و سبک هندی و .... .