کتابخانه مجازی ادبیات

ابوالمعانی عبدالقادر بیدل باور دارد فهم معنی بلندش در گرو فهم تند فرهنگیختگان است. زیرا «گرد ساحل باش موج» معنی طرازی‌اش از «محیط دیگری» است و به‌صراحت خود را «ابوالمعالی» و «لسان الغیب» می‌نامد و بر «نامحرمی زبان» صحه می‌گذارد. این کتاب نگاهی در شعر بیدل است. فصل اول آیینه‌دار کاخ باشکوه ابوالمعانی است. تصاویر تئوریکی اشعار بیدل ماحصل این آیینه‌داری است. این آیینه‌داری شعر چندبعدی بیدل را معرفی می‌کند و در ابعادی فن و صناعت سخنوری ابوالمعانی را به تصویر می‌کشد و مبانی تئوریکی‌اش را ترسیم می‌نماید. فصل دوم مناظر متناظر است. منظره‌های از قلمرو حافظ، سعدی، خاقانی، امیرخسرو و صائب برگزیده شده که ابوالمعانی به آنها توجه داشته یا اینکه کلک وقاد بیدل به ایجاد چنان فضایی مبادرت نموده که از هر جهت دینی و قابل درنگ و تأمل است.

ابوالمعانی بیدل (1054 ـ 1133 ق) متفکری است متدین که راجع به الوهیت، خلقت کاینات، نظام عالم، سعادت و خیر و بشر و ارزش‌های فردی و اجتماعی حیات انسانی می‌اندیشد و اظهار عقیدت می‌نماید. متصوفی است عالی‌مقام که قلبش از عشق خداوند، محبت، بشر، احساس حسن و جمال در مظاهر کائنات، مملو است. شاعری است بلندپایه و ادیبی است دارای کمالات صوری و معنوی که اشعار زیبا و شاهکارهای بی‌نظیر او، مؤید قاطعی برای این مدعاست. در این کتاب در شانزده فصل به زندگی، شعر، افکار و خصوصیات شعری بیدل دهلوی پرداخته شده و منتخباتی از آثار او آورده شده است.

بیشتر شاعران معاصر آزاد را با کلمات تحسین‌‌آمیز چه در نثر و چه در شعر ستوده‌اند. میر غلام‌علی آزاد بلگرامی یکی از شاعران منفرد، پرکار و توانای سده دوازدهم هجری می‌باشد. در دیوان اشعار او از هر نوع شعری موجود است؛ البته غزل که معروف‌ترین نوع شعر محسوب می‌شود و در هر دور تاریخ ادبیات فارسی نزد شاعران محبوب و مرغوب بوده، در دیوان آزاد نیز از همه انواع شعر بیشتر آمده است. فن آزاد در غزل‌گویی مشهود است. بیشتر غزلیات او هفت‌بیتی است و تکرار قافیه کمتر دیده می‌شود. وی در غزل خود را ملزم به آوردن تخلص کرده است. این کتاب دربرگیرنده کلیات آزاد بلگرامی است که افزون بر غزلیات، قصاید، تضمینات، مثنویات، رباعیات، قطعات، ترجیع‌بند و ماده‌تاریخ‌های او را شامل می‌شود.

میرعظمت‌الله «بیخبر» بلگرامی (متوفی: 1142هـ) از عرفا و شعرای قرن دوازدهم است که در هندوستان بسر می‌برده است. پدرش میرسید لطف‌ الله بلگرامی معروف به شاه لدها (1143ـ 1053 هـ) نیز عارف بنام بود. آزاد بلگرامی (1200ـ 1116هـ) شاعر و تذکره‌نویس معروف فارسی مرید شاه لدها بود و در اکثر کتاب‌های خود از آن جمله انیس المحققین، شجره طیبه و مآثرالکرام شرح احوال شاه لدها را به تفصیل نگاشته است. همچنین آزاد بلگرامی با میر عظمت الله «بیخبر» بلگرامی نیز صمیمیت و علاقه خاصی نشان داده و فضایل او را در تذکره‌های خود بیان داشته است.