کتابخانه مجازی ادبیات

نویسنده کتاب در مقدمه کتاب می گوید: برای شناسایی میزان تمدن و ترقی هر ملتی باید در پیشرفتهای رشته های گوناگون فنون و دانش آن ملت بررسی کنیم و چون سیر دانش با پیشرفت اندیشه های فلسفی و فرهنگی اعم از "شعر، هنر، موسیقی، زبان، خط تاریخ و حکمت" بستگی دارد بنابراین برای اینکه بخواهیم به نمود تعالی و پیشرفت یا راز سقوط و انحطاط یک ملت و کشور بنگریم باید به تاریخ فرهنگ آن کشور مراجعه کینم. در کتاب حاضر که به شناخت اصطلاحات فلسفی متافیزیک و مختصری از تاریخ فلسفه و شرح عقاید فلاسفه ایران و مغرب زمین اختصاص یافته حاصل یادداشتهایی است که سالیان پیش به هنگامیکه افتخار تدریس فلسفه را در دبیرستانهای کرمانشاهان به عهده داشته ام جمع آوری شده است و به ویژه سعی شده مطالب یاد شده در سطح برنامه دوره دوم رشته ادبی دبیرستانها باشد

کتاب حاضر نخستین شرحی است که بر غزلهای علامه اقبال نوشته می شود. این غزلها از میان آثار متعدد علامه جمع آوری و با ترتیب الفبائی تدوین شده است. غزلهای اقبال بیشتر به سبکی سروده شده که در شعر کهن فارسی به "عراقی" معروف است، مضامین غزلهای او آمیزه ای است از اندیشه های عرفانی و اجتماعی و سیاسی که در آنها سعی می شود به انسان شرقی از خود بیگانه و ناامید و به کنج یاس خزیده امید و اطمینان داده شود. تا بداند که وجود دارد و اگر دستی بر آورد به اهدافش می رسد؛ صاحب فرهنگ برتر است و باید آرزو یا به اصطلاح اقبال، مدعا را در خود پرورش دهد که اگر از این دو تهی شود، مرده ای بیش نخواهد بود. اقبال شعر خود را در خدمت به عقاید فلسفی و دینی خود که سخت بدان پایبند بود قرار داد. او موضوعاتی را که کاملا با روح غزل بیگانه اند چنان با مهارت در حریر آبی تغزل می پیچد که نه تنها نامتعارف جلوه نمی کند بلکه خواننده را به یاد شعرای چیره دست ادب فارسی می اندازد. شاید از هیمن روست که برخی از اقبال شناسان شعر او را از نظر زیبایی ظاهری و معنوی کم از سروده های حافظ و مولوی ندانسته اند.

بانگ درا یکی از آثار منظوم و فلسفی اقبال لاهوری است. نوشتن این کتاب ۲۰ سال به طول انجامیده‌است و نخستین اثر منظوم محمد اقبال به زبان اردو است. اشعار بانگ درا به سه بخش تقسیم شده‌اند. اشعاری که اقبال پیش از ۱۹۰۵، سالی که او هند بریتانیا را به مقصد انگلستان ترک کرد، سروده شده‌اند؛ اشعاری که بین سال‌های ۱۹۰۵ و ۱۹۰۸، در زمان اقامت اقبال در اروپا سروده شده‌اند. او در این اشعار به ستایش غرب می‌پردازد، اما از مسائلی مانند ملی‌گرایی انتقاد و در سمت مقابل ماهیت جهان وطنانه اسلام را ستایش می‌کند؛ اشعاری که بین ۱۹۰۸ و ۱۹۲۳ نوشته شده‌اند. او در این بخش به تاریخ اسلام اشاره می‌کند و از وحدت فرا مرزی اسلامی سخن می‌گوید.

در این کتاب نظریات اقبال لاهوری درباره مسائل دینی، فلسفی، هنری، سیاسی، فرهنگی، اجتماعی، تربیتی، ادبی، شعری، حقوقی و تاریخی که در مجموع ذهنیت او را شکل می‌دهند، فراهم آمده است. قطعات کتاب تا آنجا که ممکن بود بر اساس موضوع مرتب شده که از امور الهی و مابعدالطبیعی آغاز و به مسائل اجتماعی و روزمره ختم می‌شود.