آنچه بنام ائوگمدئچا از نظر خوانندگان میگذرد از نوشته های پیشینیان است که متن پهلوی و پازند آن در دست میباشد دانشمندان مینویسند اصل این نوشته به زبان اوستائی و دارای 29 بند و مجموعه 280 کلمه بوده است. در متن پازند این بندها به یکصد و یازده و در متن پهلوی به یکصد و چهار پخش شده است. از نویسنده و زمان نوشتن این نوشته آگاهی در دست نیست، به گفته وست دانشمند انگلیسی زمان تالیف کتاب نمی تواند متاخرتر از قرن 12 میلادی باشد.
در «فرهنگ پهلوی» واژههای آرامی که ازوارش یا هزوارش خوانده میشود، به واژههای ایرانی یا پارسی میانک گردانیده شده است. این واژهها دستهبندی شده و در هر باب یک رشته واژه که با هم پیوستگی دارد، یاد گردیده است؛ در یکم: نامهای خدا و مینویان؛ در دوم: گیتی و آنچه از آن است چون خاک و شهر و خانه؛ در سوم: در آب و رود و زره و جوی و جز اینها؛ در چهارم: در دانهها و میوهها؛ در پنجم: در خورشها و آشامها. نام نویسنده این فرهنگ به دست نیامده است؛ اما بیگمان فرهنگی است از روزگار ساسانیان.
زبان پهلوی، پازند را از واژه اوستایی «پئیتیزنته» به معنی «پانویس شرح و تفسیر» میدانند و در بررسی متون پازند روشن میشود که واژگان پهلوی سادهتر شدهاند و به خط دیندبیره بازنویسی شدهاند. البته لهجه خاصی که شاید لهجه شمالی باشد در سادهشدن واژگان پهلوی دیده میشود. بنابراین باید گفت در اواخر دوره ساسانی نامفهومشدن واژگان قدیمی پهلوی و مشکل در خواندن خط پهلوی موجب شد که موبدان متون پهلوی را به پازند بازنویسی کنند که تاکنون برخی از بخشهای اوستا و متون کلامی مانند «شکند گمانیک ویزار» باقی مانده است. این کتاب دربرگیرنده شماری از واژگان پازند است که توسط شادروان موبد رستم شهزادی گردآوری گردیده است.
کتاب مثل ها و حکمت ها اثر رحیم عفیفی از انتشارات سروش است هر مَثَل نتیجۀ تجارب و خلاصۀ افکار و آرای صدها بلکه هزاران شخص دانا و آزموده است که در قالب عبارتی مختصر و روان ریخته شده و به جامعه تقدیم شده است و جامعه آن را پسندیده و به میل خود آن را پذیرفته و مفاد و مضمون آن را تصدیق کرده است. بهرهگیری و به کار بردن مَثَل و یا حکمت در کار چون به مقتضای موقع و مقام شخص باشد سخن را دلنشینتر میسازد و تأثیر شگرفی در شنونده میگذارد و به کلام لطف و زیبایی خاص میبخشد و باعث رونق بیشتر آن میشود و چنانچه در شعر به کار رود و مورد استفاده قرار گیرد تأثیر آن دو چندان میشود. کتاب حاضر دربردارندة مَثَلها و حکمتها و سخنان اصطلاحی در آثار شاعران قرن سوم تا یازدهم هجری است که از میان قصاید، غزلیات، رباعیها و مثنویهای شاعران انتخاب شده است و چنین به نظر میرسد که به خاطر سپردن آنها میتواند الهامبخش ذهن خلاق صاحبان ذوق و اندیشه شود، تا با پدیدآوردن مَثَلهای تازه متناسب با وضع زندگی اجتماعی زمان، زبان فارسی بیش از پیش رونق و گسترش یابد.
مثلها و صناعات وابسته به آن در زیباسازی کلام نقش بسزایی دارند و شیوایی کلام با همراهی مثلها که از قدیمی ترین آثار ادبی و حکمت عامه به شمار می روند، افزون تر می گردد. رحیم عفیفی در پیشگفتار کتاب حاضر در رابطه با سخن فصیح، تاثیر مثل در سخن، چیستی مثل و کاربرد آن در دوران پیش از اسلام، نظرات احمد بهمنیار و علی اکبر دهخدا درباره مثل و حکمت، انواع مثل، تمثیل، ارسال المثل و ... سخن گفته است. مدخل الفبایی این کتاب شامل حکمت ها و مثلهایی از قصاید، غزلیات، رباعیات و مثنوی های شعرای قرون سوم تا یازدهم هجری است. این کتاب در سال 1371 توسط انتشارات سروش در اختیار علاقمندان قرار گرفت.