کتابخانه مجازی ادبیات

مولانا عبدالرحمن جامی از شعرای تأثیرگذار در ادبیات فارسی است که تأثیرش در حوزه خوشنویسی و نگارگری نیز دیده می‌شود. این کتاب یکی از ترجیع‌بندهای وی را دربر دارد که در دیوان او نیز آمده است. این ترجیع‌بند هفت بند دارد و ترجیع آن چنین است: «بنشینم و با غم تو سازم ***** پنهان ز تو با تو عشق بازم». این نسخه شاهانه به دست محمد زمان تبریزی به تاریخ 998 قمری کتابت شده است. تمامی صفحات متن، مرصع و مذهب است و با تصاویر گل و بوته و اشکالی از پرندگان و حیوانات تشعیر و تزئین شده است. صفحه نخست دارای کتیبه‌ای به سبک هنر صفوی است که دارای سرکتیبه، تاج و شرفه‌های لاجورد است و در متن آن چیزی ثبت نشده است.

یکی از ویژگی‌های این کتاب آن است که در گوشه‌ای از پهنه آناطولی تألیف شده و زبان اصلی و استخوان‌بندی آن به زبان فارسی است. دانشمندی آن را تألیف کرده که زادبومش یکی از شهرهای قلمرو غربی زبان فارسی بوده است. او با نگارش متنی استوار و به ترجمه درآوردن آیات و اقوال و امثال و ابیات عربی برای فارسی‌زبانان در قرن هفتم پیوستگی روحی و فرهنگی خود را به زبان ادبی رایج در منطقه محل زندگی خود مشهود کرده است. قصد او از تألیف این مجموعه، به دست دادن طریقه‌ای آسان در استفاده بردن از آیات و امثال و اشعار عربی به طور موضوعی بوده تا منشیان و دبیران بتوانند نوشته و گفته خود را بدان موارد آرایش دهند.

علامه مفضال، مرحوم میرزا محمدخان قزوینی ـ طاب‌ثراه ـ نه‌تنها در تحقیق و تتبع و تصحیح متون انتقادی، بلکه در تهیه عکس از نسخه‌های مهم و نادر مربوط به تاریخ و فرهنگ ایران زمین در کتابخانه شرق و غرب جهان، پیشروست. او از این بابت نیز بر هموطنان خود منتی عظیم دارد و آنان که نسخه‌ها را به دست چاپ سپرده‌اند و هم کسانی که بعدها از آن بهره ها برده‌اند، خود را وامدار آن دانشی مرد سترگ می‌دانند. گر چه ما از دیرباز، از اقدامات و کوشش‌های آن مرحوم آگاهی داشته‌ایم، اما اکنون با انتشار شماری از اسناد مربوطه موضوع بسی بیشتر از گذشته آشکار شده است. آنچه در لابه‌لای این اسناد بیش از هر نکته دیگر رخ می‌نماید، کوشش خستگی‌ناپذیر و دقت و نظم ستودنی علامه قزوینی است، برای شناسایی آن نسخه‌ها، تهیه عکس و فرستادن آنها، برای استفاده و اطلاع محققان وطن. از سوی دیگر، این اسناد نشان‌دهنده دقت و مراقبت اوست برای حفظ اموال ملت و حساب و کتاب دقیق هر سکه از آن و پاکی مردی که حفظ «پول ملت» او را از مکاتبه و پیگیری پیوسته مقصود از پای نیافکند. گردآورندگان مجموعه حاضر که افتخار ارادت و دلبستگی به آن اسوه علم و تحقیق را از دیرباز در دل می پرورده‌اند، با انتشار این اسناد، نخست در پی آن بوده‌اند تا بخشی از زندگی و شیوه سلوک علامه قزوینی را بیش از پیش روشن گردانند و دیگر اینکه، سابقه‌ای از موضوع تهیه عکس از نسخ نادر مربوط به فرهنگ و زبان و تاریخ دیر سال ایران را به دست دهند.

مجموعه فرامین و منشئآت لنین گراد بر دو قسم است: قسمت اول مشتمل بر 148 مراسله رسمی و دولتی از«احکام‌ سلاطین ماضی» یعنی سلاطین سلجوقیه و خوارزمشاهیه که به قلم‌ دبیران معروف آن عصر، مانند: منتجب الدین بدیع اتابک جوینی، رشید الدین وطواط، عبدالواسع جبلی و بعضی دیگر؛ و قسمت‌ دوم عبارت است از: عمده مراسلات غیر رسمی و دوستانه بعضی‌ از دبیران معروف اوایل عهد مغول از قبیل: شمس‌الدین محمد جوینی، علاالدین عطاملک جوینی و معین الدین سلیمان، ملقب‌ به پروانه و غیر هم می‌باشد. این نسخه تاریخ کتابت ندارد ولی از قراین ظاهری معلوم می‌شود که کتابت آن از اوایل قرن‌ هشتم هجری و کاتب آن محمد بن صدرالدین خوارزمی است. مجموع اوراق آن در 216 ورق یا 431 صفحه است.