نگارنده در این کتاب به تاریخ اجتماعی ایران از ورود آریاییها به فلات ایران تا حملهی اسکندر مقدونی و پایان یافتن امپراتوری هخامنشی میپردازد. مطالب کتاب با مهاجرت آریاییها به سرزمین ایران و اشاره به تاریخ مناطقی چون بلخ، سغد، نیسایه، خوارزم، و نیز مباحثی در خصوص نژاد آریایی، چینی، تورانی و... آغاز میشود. نویسنده در بخش دوم به سلسلههای اساطیری پیشدادیان و کیانیان و مقایسهی برخی شخصیتهای این دو سلسله با ریگ ودا، کتاب مقدس هندیان، میپردازد. بخش سوم به بررسی اقوام سامی نژاد آشور و بابل در بینالنهرین و دولت عیلام در جنوب غربی ایران (خوزستان) و همچنین برخی جنبههای تمدنی این اقوام باستانی اختصاص دارد. در بخش چهارم اقوام ایرانی غرب فلات ایران همچون کاسیها، ماناها، مادها و پارسها به اجمال معرفی میشوند. نبردها و لشکرکشیهای این اقوام علیه یکدیگر از جمله مطالب این بخش است. در بخش بعدی به ظهور و قدرتگیری کورش هخامنشی اشاره میگردد. وی تمام این اقوام و حکومتها را یکپارچه کرد و نخستین شاهنشاهی بزرگ آن روزگار را به وجود آورد. پس از تاریخ سیاسی، درخصوص اوضاع اداری، اقتصادی و قضایی بابل و بایگانیهای کورش در شوش بحث میشود. همین مباحث در دورهی جانشینان کورش تا پایان امپراتوری هخامنشی، موضوع دیگر بخشهای کتاب را تشکیل میدهد. در سه بخش پایانی کتاب به دین در ایران پیش از زرتشت، دین و آیین زرتشتی و قوانین و عادات در ایران باستان پرداخته میشود. از جمله اظهارنظرهای جالب نویسنده میتوان به یکی دانستن ساروکین آشوری با اژیدهاک، همزمان دانستن کورش و زرتشت، یکسان دانستن کیخسرو کیانی با کورش هخامنشی و کیگشتاسپ کیانی با ویشتاسپ، پدر داریوش هخامنشی، اشاره کرد.
در این مجموعه سیزده مقاله درباره جنبههای مختلف تاریخی، فرهنگی، اجتماعی، رجال شناسی و ادبی منطقه و مردم((لرستان)) با این عناوین گردآمده است : ((لرستان در دایرهالمعارف اسلام/ مینو رسکی زروان لرستانی))، ((سید جعفر کشفی/ مجتبی مقدسی))، ((یک روز از زندگانی گونگادین/ عبدالکریم جربزهدار))، ((بازگیرها/ علیداد برزویی))، ((پیشنهاد انضمام حکومت ولایات ثلاث به ایالت بروجرد و لرستان/ غلامرضا عزیزی))، ((چهار سند تاریخی درباره دالوندها/ حمیدرضا دالوند))، ((کارگزاران لرستان/ سید فرید قاسمی))، ((وجه تسمیه تاریخی بدرآباد/ سعادت خودگو))، ((نمایش در خرمآباد/ هرمز زندی))، ((قدم خیر/ توکل حیدرزاده خرمآبادی))، ((یک ترانه لری/ شیرین وطندوست))، ((سالنامه دانشسرای مقدماتی پسران بروجرد/ سید فرید قاسمی)) و ((یادگارهای ماندگار/ عبدالله آفاق)) .
در جلد اول این مجموعه زنان نامآور ایرانی، از عهد باستان تا دوره انقراض ساسانیان معرفی شدهاند. برخی از این زنان عبارتاند از: ماندانا، سپاکو، آریان، اسپارترا، آتوسا، مروئه، رخسان، اباکیش، فدیمه، پارمیس، آمی تیس، ساندوسه، مانیا، رکسانه، ایندوک، برسین، آپامه، رینا، رودگون، رام بهشت، انوشه دخت، آذر ناهید، نرسی دختک، پوران و آزرمیدخت. گفتنی است در کتاب، فراوان به روایات هرودت، دیاکونوف، کتزیاس، و گزنفون استناد میشود. پایان کتاب شامل "گاه شناسی " است که در آن محدوده تقریبی تاریخ حیات هر یک از شخصیتهای تاریخی متن، تعیین شده است.
هدف نویسنده از جمع آوری مجموعه مقالات این است که معتقد است: ترجمههای فارسی آقای ابراهیم پورداود- استاد اوستاشناسی در دانشگاه تهران- از جزوات اوستا، ترجمه واقعی اوستا نیست و از ترجمههای اروپایی کتاب اختلاف فراوان دارد و این اختلافات به حدی است که نه تنها در عقاید و افکار زرتشت و قسمت عمده از مسائل اجتماعی ایران باستان را دیگرگون ساخته، بلکه بر اثر آن اکثر محققان کشور و دانشجویان ادبیات دانشگاه تهران گرفتار اشتباه شده اند. بعد از انتشار کامل کتاب نگارنده در مورد ترجمه های دست خورده اوستا، بعضی دوستان ایشان از جمله آقای سعید نفیسی در مجله راهنمای کتاب از ایشان جانبداری کردند و مقالاتی انتشار دادند و چون این مقالات به صورت پراکنده درج شده بود، نگارنده مفید و مقتضی دیدند که این مقالات را در یک مجموعه گردآوری کنند. این کتاب مجموعه مقالاتی است در مورد زرتشت و پاسخ این مقالات نوشته موسی جوان که در سال 1343 به چاپ رسیده است
کتاب «تفسیر اوستا و ترجمه گاتاها» اثر خاورشناسی فرانسوی است که در این اثر، اطلاعاتی راجع به مسائل اجتماعی و فکری ایران باستان به ویژه آیین زردشت در زمان اشکانیان و ساسانیان، همچنین تحقیقاتی در باب اوستا به دست میدهد. این کتاب به عنوان دیباچهای بر آن کتاب در ترجمه اصلی منتشر شده و همچنین جداگانه به منظور معرفی آن کتاب انتشار یافته است.