این کتاب به تشریح نظام اجتماعی، نظم و تربیت عمومی ایران و آیین و آداب ایرانیان در زمان ساسانیان اختصاص دارد. نویسنده افزون بر طبقات چهارگانهی جامعهی ایران عصر ساسانی و زیرشاخهی هریک، همچنین تقسیمات اشراف و بزرگان به وضعیت خانواده، مسالهی ازدواج و انواع آن در دورهی مذکور میپردازد. بخشی از کتاب نیز به سازمان اداری شاهنشاهی ساسانی و مناصب موجود در آن و همچنین دیوانهای مختلفی چون امور اقتصادی و مالیات، نظام سپاهیگری و امور مذهبی اختصاص دارد. ویژگیهای حکومت مرکزی در عصر ساسانی و بحث تمرکز این قدرت، که نقطهی اختلاف دورهی ساسانی و عصر اشکانیان است، همچنین رابطهی پادشاه با مردم قلمرواش مطالبی است که یک بخش از کتاب را به خود اختصاص داده است. رسوم درباری و فعالیتها و سرگرمیهای مرسوم از دیگر مطالب کتاب به شمار میرود. در بخش پایانی کتاب نیز به صفات مشخصهی ایران عصر باستان از حیث معنویات و آداب و رسوم اشاره میشود. کتاب همچنین دارای پیوستی است که در آن متن پهلوی "نامهی تنسر" و مجهولات آن از لحاظ زمان نگارش بررسی شده است.
در این مجموعه سیزده مقاله درباره جنبههای مختلف تاریخی، فرهنگی، اجتماعی، رجال شناسی و ادبی منطقه و مردم((لرستان)) با این عناوین گردآمده است : ((لرستان در دایرهالمعارف اسلام/ مینو رسکی زروان لرستانی))، ((سید جعفر کشفی/ مجتبی مقدسی))، ((یک روز از زندگانی گونگادین/ عبدالکریم جربزهدار))، ((بازگیرها/ علیداد برزویی))، ((پیشنهاد انضمام حکومت ولایات ثلاث به ایالت بروجرد و لرستان/ غلامرضا عزیزی))، ((چهار سند تاریخی درباره دالوندها/ حمیدرضا دالوند))، ((کارگزاران لرستان/ سید فرید قاسمی))، ((وجه تسمیه تاریخی بدرآباد/ سعادت خودگو))، ((نمایش در خرمآباد/ هرمز زندی))، ((قدم خیر/ توکل حیدرزاده خرمآبادی))، ((یک ترانه لری/ شیرین وطندوست))، ((سالنامه دانشسرای مقدماتی پسران بروجرد/ سید فرید قاسمی)) و ((یادگارهای ماندگار/ عبدالله آفاق)) .
گرچه اندیشه قانون خواهی در ایران تنها از میرزا ملكم خان نیست و در این راه كسانی پیشقدم و كسانی دیگر با او همگام و دمساز بودند لیكن نقش روزنامه قانون دربیداری افكار مردم و اهل قلم و سیاست بسیار مهم است و نامش را در جنبش مشروطیت از یاد نشاید برد... ملكم در سال ۱۲۴۹ هجری قمری در قصبه جلفا از محلههای اصفهان در خانوادهای متوسط زاده شد. پدرش میرزا یعقوب سنگتراشی از ارامنه بود كه به قولی اسلام آورده بود.ملكم در ده سالگى برای تحصیل به فرانسه رفت و در مدرسه ارمنیان پاریس مشغول به تحصیل شد. و پس از بازگشت در وزارت خارجه به عنوان مترجم شاغل به كار شد . پس از تأسیس دارالفنون ملكم به عنوان معلم حساب و هندسه در آن به تدریس پرداخت. وی معتقد بود كه راه پیشرفت ایران پذیرش نظام حكومتی غرب است.از مهمترین فعالیتهای وی میتوان به انتشار نشریه قانون، تاسیس اولین لژ فراماسونری در ایران و فراهم آوردن اعطای امتیاز راهآهن، بانك و بهرهبرداری از منابع ایران به بارون ژولیوس رویتر، اشاره كرد...
از ادب حماسی ایران پیش از اسلام آثار اندکی برجای مانده است. قطعاتی چند در یشتهای که کم و بیش دستکاری شده و سه نامه پهلوی با تدوین و نگارشی نسبتا جدید جدید مجموعه آثار بازمانده را تشکیل می دهد. گزارشی که در این کتاب به خوانندگان عرصه می شود در اصل مطالعه ای است درباره ادبیات وسیعی که امروزه از بین رفته است، ولی در زمینه های گوناگون دیگر منابع و مآخذی در دسترس است که با بررسی آنها می توان راهی به سوی این ادبیات گمشده پیدا کرد. در اثر حاضر کارنامه شاهان ایران مورد بررسی قرار می گیرد و افسانه های تاریخی این سرزمین که به وضوح سایه ی سلطنت و شاهنشانی بر همه حماسه ها و ادب داستانی آن قابل مشاهده است از نظر گذرانده می شود. از دیدگاه باستانی وجود سایه سلطنت را بر حماسه باستانی می توان ناشی از آن دانست که دو رشته پهلوانی و فرزانگی را با یکدیگر موزون می سازد
نویسنده در این کتاب با بحث استادانه مفصلی ثابت کرده میان شاهان داستانی کیان و سلسله تاریخی هخامنشیان ارتباطی وجود ندارد و تمام فرضیههای دانشمندانی مانند هرتسفلد و هرتل را در این باب رد کرده و ثابت نموده کیانیان عبارتند از یکدسته از امرای محلی مشرق ایران در عهود مقدم بر اوستا که آخرین آنها ویشتاسب با زردشت پیغامبر معاصر بوده است. باقی کتاب وقف است بر بحث جامعی درباره «کی» و «کیان» از قدیمترین قطعات اوستا گرفته تا آخرین کتب معتبر تاریخی عربی و فارسی. نویسنده در این مباحث داستان کیانیان در روایات دینی و روایات ملی و تشخیص اینکه هر یک از اجزاء داستان متداول کیانیان از کدام یک از این دو مأخذ اقتباس شده، مبادرت جسته است.