نسخ خطی میراث مکتوب فرهنگی هر ملتی است. همه ملت ها به آثار گذشتگان خویش به ویژه اسناد و نسخ خطی خویش می بالند و در راه احیای آن سرمایه گذاری های سنگین می کنند. امروزه برای اینکه مشخص شود چه ملت و کشوری در طریق تمدن و گسترش فرهنگ جهانی پیشقدم و از سابقه بیشتری برخوردار بوده است بحث های جدی و اساسی مطرح است، نمایشگاهها و موزه های مختلف در موضوعات گوناگون در سراسر دنیا به ویژه در کشورهای صنعتی نشان از آن دارد که انان خود مدعیان تمدن اند و یا دست کم چنین القا می کنند که در حفظ و حراست از میراث باستانی و نگهداشت آثار تاریخی عرضه و توان بیشتری دارند و از این طریق محققان را از سراسر دنیا به سوی خود می خوانند تا با غور و بررسی در اسناد و مدارک و تاریخ گذشته به کشف نقاط مبهم تاریخی بپردازند...
میرهاشم محدث در دومین روز از ماه خرداد سال ۱۳۳۱ در خانواده ای فرهنگی در پاچنار تهران به دنیا آمد. خاندان او همه عالمان دین و ادب بوده اند. پدرش استاد فقید دانشكده های ادبیات و الهیات دانشگاه تهران دكتر میرجلال الدین محدث ارموی و دایی هایش جلال آل احمد و شمس آل احمد و دایی مادرش علامه فقید شیخ آقا بزرگ طهرانی مؤلف بزرگترین كتابنامه تشیع الذریعه هستند. پدر بزرگش مرحوم آیت الله حاج سیداحمد آقای طالقانی آل احمد كه از زاهدترین افراد روزگار و امام جماعت مسجد پاچنار و برادر بزرگترش دكتر علی محدث است كه وی نیز از مصححین كوشا و موفق است. وی این توفیق را یافت كه به نحو احسن بار امانتی راكه به او منتقل شده است به دوش بكشد. ولی خودش معتقد است كه فقط لطف خدا در این راه كمك او بوده است. دوران دبستان و دبیرستان را در مدرسه جعفری اسلامی گذراند و بنا به سفارش پدرش كه مایل نبود پسرانش وارد وادی ادبیات شوند به ناچار در رشته طبیعی دیپلم گرفت و پس از اخذ لیسانس زیست شناسی یكسره به وادی تصحیح روی آورد. كارآموزی این هنر را در محضر پدرش كه از بزرگترین و نام آورترین مصححین زمان خود بود فراگرفت و در تصحیح كتاب هایی كه آن مرحوم از سال ۱۳۵۰ به بعد چاپ كرد كمك اصلی ایشان بود. فهرست كتاب های حكمت اسلام و النقض و شرح فارسی شهاب الاخبار را هم او استخراج كرد. تلمذ نزد پدر و همت والای میرهاشم محدث، سبب شده است كه وی یكی از سرآمدان تصحیح در دوره خود باشد و بتواند حدود چهل جلد كتاب از متون مهم تاریخی فارسی را تصحیح كند.
کتاب متضمن چهل مقاله در حوزه ادبیات، تاریخ، فرهنگ فارسی، علوم، طب و مانند آن است که به اهتمام دایرهالمعارف ایرانشناسی فراهم آمده است .در بخش ضمیمه نیز گفت و گویی با پروفسور سید حسن امین درباره فعالیت علمی وی و چگونگی تدوین دایرهالمعارف ایرانشناسی، صورت گرفته است .برخی از مقالات این مجموعه عبارتاند از" :لزوم بررسی ادبیات امروز ایران/ محمد استعلامی"، "آینده جهان/ کاظم امیدوار"و "نقدی بر فهرست فارسی (ایرج افشار)/ سید حسن امین"، "نکتهای از تاریخ بیهقی/ باستانی پاریزی"، "خواجوی کرمانی/ حسین بهزادی اندوهجردی"، "نقش اندیشه در هویت ایران/ محمد پارسا"، "شعر جاودانی/ مهدی حمیدی شیرازی"، "بداهه نوازی/ همایون خرم"، "تاثیر تمدن ایران در عرب و اسلام/ عباس خلیلی"، "آذربایجان بخشی از ایران است/ عنایتالله رضا"، "شعر در آثار بازمانده زبان فارسی باستان/ جمال رضایی"، "کیفیت تحولات ابدی/ ضیاءالدین سجادی"، "آرتروز/ محمد فرجاد"، "جرمشناسی/ مهدی کینیا"، "قلمرو طنز/ جواد مجابی "و "خط، کتیبه و مجسمه/ رکنالدین همایون فرخ ."
«سالهای آتش و برف» برگزیدهای است از مقالههای«آیدین آغداشلو» در فاصله سالهای 1370تا .1377این مطالب در دو بخش با عنوان «گفتارها» و «گفت و گوها» به طبع رسیده که موضوع عمده آنها درباره ادبیات و هنر کلاسیک ایران است .عنوان برخی مطالب کتاب بدین قرار است «تاملی در هویت فرهنگی ما»، «درباره شاهنامه شاه طهماسبی»، « حق آقای ابراهیم گلستان» و «از سهو تا جعل :نگاهی به چند نمونه جعلی در میان آثار هنری قدیم ایرانی» . نویسنده در بخشی از کتاب تصریح میکند: «هر فرهنگ زندهای از گذشتهاش به سود امروزش قوت میگیرد و حاصل جمع امروزش، زمینه شکل فردایش میشود .ساختار امروزش هم حاصل جمع استعداد «جذب و طرد» و «خلاقیت» آن است .به همین خاطر است که نمیتواند تنها به گذشتهاش تکیه کند .اگر فرهنگی آن «استعداد» را از دست داده باشد، پس در حال فترت و فرود است .فرهنگ مغلوب به خاطر از دست دادن استعداد «انتخاب اصلح» و «خلاقیت در ترکیب تازه» است که عقب میماند . فرهنگهای بستهای که به قصد حراست ارزشهایشان در را به روی غیر میبندند از حرکت و نوزایی باز میمانند ;نظیر تمدن یهودیان در فاصله میان سقوط اورشلیم به دست رومیان تا پراکندگیشان در شرق و غرب .یا پارسیان در هند .یا چینیهای دوران مینگ» . این جلد از مجموعه گفتارهای آیدین آغداشلو 26 گفتار و گفتگو در موضوعهای مختلف و پراکندهای از سینما و تئاتر و باستانشناسی و … را دربر میگیرند. آغداشلو در سالهای پس از ترک تحصیل در دانشکدۀ هنرهای زیبای دانشگاه تهران، مشغول به نویسندگی، نقاشی، گرافیک، تعلیم و تدریس و …. شد. حاصل کار نویسندگی او به صورت هشت جلد کتاب مجموعه مقالات و گفتوگوها درآمده که بیش از ششصد مقاله و نوشته در زمینههای گوناگون فرهنگی و هنری را دربر میگیرد. مقالهها و مصاحبههای این مجموعه موضوعات مختلف و ظاهراً پراکندهای را دربر میگیرند؛ از سینما و تئاتر و باستانشناسی و هنرهای ایرانی و اسلامی و نقاشی تا خوشنویسی و گرافیک و شعر، اما در باطن مشغلۀ اصلی آیدین آغداشلو همیشه بازشناسی فرهنگ و هنر گذشته و معاصر ایران و جهان بوده است. در این کتاب مقالهها و گفتوگوهای سالهای 1371 ـ 1378 آورده شده است. گفتارهای این مجلد بیشتر حوزههای سینما و تئاتر و نمایش را شامل میشوند. در یکی از گفتارها که اشارهای دارد به خرید یک ورق مصور شاهنامۀ شاه طهماسبی که توسط نویسنده و زندهیاد ایرج افشار از لندن صورت گرفته، نویسنده دربارۀ این نسخه مینویسد: «با اطمینان خاطر میتوانم بگویم که شاهنامۀ شاه طهماسبی، گوهر یگانۀ تاریخ نقاشی ایران است. تا جایی که میشناسم، هیچ نسخۀ مصوری در طول تاریخ کتابسازی ایران، مزین به 258 نقاشی در قطع بزرگ نبوده است و جماعتی چنین متعدد و متنوع از استادان بزرگ رشتههای گوناگون این فن، بر روی یک کتاب کار نکردهاند: از خوشنویس و نقاش و کاغذساز و جدولکش و تذهیبگر و حلکنندۀ طلا تا شیرازهبند و صحاف و افشانگر و تشعیرساز تا دهها استاد دیگر و حاصلی چنین پروپیمان و مفصل و شگفتانگیز کمتر عرضه شده است». (ص 62) فهرست مطالب کتاب: کتاب یکم: گفتارها یک: دیباچۀ مجموعه نقاشیها؛ تأملی در هویت فرهنگی ما؛ کجا ایستادهایم؟؛ گزارشی و اشارهای برای آن طرفیها؛ مقالههایی که باید مینوشتم و ننوشتم؛ نامهای برای پسرم؛ دربارۀ شاهنامۀ شاه طهماسبی؛ از سهو تا جعل؛ به رفتار آرام رودخانهای میماند که به سوی ابدیت جاری است. دو: سینماهای من؛ فیلمهای عمر من؛ چهار یادداشت؛ آلتمن آویخته میان تغزل و افشاگری. سه: به همان یک دانه بادام تلخ میساختم، اگر میماند؛ زنده است و نمرده است؛ با بغضی در گلو؛ در حق آقای ابراهیم گلستان؛ چهرۀ انسان و رنج او. کتاب دوم: گفتوگوها گفتگو با آیدین آغداشلو؛ با بیگانگی پیر میشویم؛ دربارۀ سینما، مدرنیسم و فیلمسازان ایرانی؛ مفهوم سینمای ملی و راههای دستیابی به آن؛ موضوع را اینجوی هم میشود نگاه کرد؛ دربارۀ نقاشی این سالهای ما؛ مصاحبه با روزنامۀ ایران؛ مصاحبه با فصلنامۀ هنر.
در زمانی که مملکت وسیع ایران در تب و تاب هرج و مرج و ملوک الطوایفی می سوخت و هر کدام از امرای تیموری و آق قویونلو و دیگر حکام محلی گوشه ای از این مرز و بوم را مقر حکمروائی خود نموده بودند اسماعیل میرزا توانست با سرکوب یکی از بانفوذترین و مقتدرترین طوایف حاکم بر ایران یعنی آق قویونلو در شرور در بهار سال 907 بنیان حکومتی را در این کشور استوار سازد که قدرت و سلطه آن تقریبا دو قرن و نیم امتداد یافت. صفویان که خود را منسوب به هفتمین امام شیعیان می کردند توانستند با ایجاد تمرکز سیاسی و وحدت مذهبی از طریق رسمیت دادن به مذهب شیعه ایران را از حالت تشتت و تجزیه و خان خانی بیرون آورند. افراد جانبازی که شاه اسماعیل را در این امر خطیر یاری کردند و تمرکز سیاسی و وحدت مذهبی کشور مدیون خون و رنج ایشان است بخ مناسبت کلاه سرخ رنگ خویش در تاریخ به نام قزلباش شهرت یافتند. این کتاب رساله ایست درباره طوایف مختلف و امرای قزلباش همراه با اندکی از وقایع مهم مربوط به زمان هریک از آنان.
«تطبیق لغات جغرافیایی قدیم و جدید ایران»، کتابی است به زبان فارسی که به موضوع تطبیق اسامی قدیمی اماکن و شهرها و کوهها و دریاها و رودها و صحراها و طوایف و غیره در ایران با اسامی جدید آنها میپردازد. انگیزه مولف از نگارش این اثر تطبیق نام شهرهای قدیم و جدید ایران است که در کتاب «درر التیجان فی تاریخ بنی الاشکان»، منسوب به وی درج گردیده است؛ زیرا بسیاری از این نامها در زمان نگارش اثر مزبور تغییر یافتهاند یا اوضاع جغرافیایی آنها دگرگون شده است. این کتاب در سال ۱۳۱۱ ه. ق. به نگارش درآمده است. کتاب دارای مقدمه است که مطالب آن ضمن سه فصل ذیل بیان میگردد: فصل اول: در جغرافیای قدیم. فصل دوم: در فن اتونوگرافی. فصل سوم: در باب السنه مختلف عهد قدیم. در ادامه به موضوع اصلی کتاب؛ یعنی تطبیق اسامی شهرها و... به ترتیب حروف الفبا پرداخته شده است. کتاب همچنین دارای بخشی است که توسط مصحح بدان افزوده گشته است...