کتابخانه مجازی ادبیات

نویسنده در مقدمه کتاب می‌گوید: "سالها بود که می‌خواستم درباره شریعت و طریقت مطالعاتی به عمل آورم و ببینم چه شده است و چرا این اصطلاحات پدید آمده و کاربرد هریک متفاوت گردیده است؛ زیرا ظاهرا و از لحاظ لغوی بین این دو کلمه تفاوتی وجود ندارد؛ شریعت و طریقت هردو به معنی راه است و البته راه نجات و رستگاری و راه رسیدن به حقیقت و سعادت اخروی." کتاب شریعت، طریقت و حقیقت در دو فصل نوشته شده است و برخی از عناوین این فصل ها به این شرح است: فصل اول: مشخصات شریعت، شریعت و اختیار، هدف شریعت ... فصل دوم: مشخصات طریقت، سابقه و ریشه طریقت، هدف اهل طریقت و ...

این کتاب، کتابی است جامع، دارای محتوایی غنی و سرشار و در نوع خود کم‌نظیر. جامع است؛ چون بین حکمت ذوقی و معنوی و حکمت بحثی و مفهومی جمع کرده است، به استدلالات عقلی و مفاهیم ذهنی، چنان‌که دأب حکمای استدلالی و مشائی است پرداخته و سپس با براهین و دلایل نقلی و کشفی و ذوقی آنها را استحکام می‌بخشد و به عبارت دیگر این کتاب، جامع بین دانش و بینش و علم و عرفان است. به تعبیری دیگر چون حضرت سید از احبه عرفا و بزرگان و جامع صورت و معنا و عالم بالله و عالم به احکام الله است، استدلالات عقلی و حقایق تحقیقی و حکمت‌آمیز خود را با دلایل نقلی و نیز با تأییدات باطنی خود که از ثمرات یقینی و موهوبی اوست و از منبع فیض الهی، به شئونات وجود او تابیده شده است و نتیجه ریاضات اوست، تطبیق داده و ظواهر آنها را به بواطن حقایق کشفی و ذوقی مؤید می‌سازد. این کتاب هم احکام شرعی و فقهی را در عبارات بیان می‌دارد و هم به توجیه احکام باطنی آنها پرداخته و هم در اعتقادات و ادراک حقایق علمی، به استدلال می‌پردازد.

حوزه معنایی ابیات عربی در زبان فارسی بسیار گسترده است؛ زیرا هر شاعر یا نویسنده‌ای به تناسب موضوعی که درباره آن سخن گفته، از این ابیات به عنوان شاهد و مثال بهره جسته است که مهم‌ترین مضامین آنها به این قرار است: مسائل اجتماعی، عقاید عرفانی، غنایی و موضوعات اخلاقی. در این کتاب ابیات عربی در متون کهن ادب فارسی تا قرن هفتم آورده شده که شامل این موارد می‌شود: استخراج، ترجمه، اعراب‌گذاری، ارجاع منابع فارسی و عربی، ذکر نام بسیاری از شاعران عرب و برخی توضیحات لازم.

اتحاد و همدلي به معناي بشردوستي و گسترش پيوندهاي عميق انساني، از جمله مباحثي است که گستره زبان و ادب فارسي را به خود اختصاص داده و در اشعار بسياري از شعراي نامدار، در نهايت انسجام و شيوايي، بيان گرديده است. صائب از جمله شاعراني است که با توجه به اهميت انسان، ارزش و کرامت او، به بررسي يکي از بزرگترين نيازهاي وي، يعني اتحاد و همبستگي مي‌پردازد و به اين امر واقف مي‌کند که آرامش حقيقي از آن کسي است که نواي احسان و ياري به همنوع را سر دهد و به مهر و دوستي بينديشد. شاعر براي دست‌يابي به اين هدف، همگان را به پاسداشت ارزش‌ها و رفتارهاي اخلاقي همچون: عشق و نوع دوستي، صبر و بردباري، گرايش به فطرت انساني، تعقل و دورانديشي، خوش‌خلقي، همدلي و همزباني، احسان و بخشندگي، خدمت به همنوع و گفتگوي منطقي و پرهيز از صفات ناپسند انساني چون: حرص و خودخواهي، کبر و نخوت، ستم و بي‌عدالتي، تنگ خلقي، عيب‌جويي، تجمل‌گرايي و سخنان زشت و ناروا فرا مي‌خواند. وي به همه اديان و مذاهب با ديده احترام مي‌نگرد و آنان را به تساهل و پرهيز از هرگونه خودخواهي، ظاهربيني، دوبيني و کج‌انديشي دعوت مي‌کند و آن را عاملي براي اتحاد و همبستگي جهاني بر مي‌شمارد، چراکه احترام به اديان و مذاهب، از يک سو، به بسياري از کشتارها و جنگ‌هاي ديني و مذهبي پايان مي‌دهد و از سوي ديگر، زمينه‌ساز دوستي و همياري در پيشبرد هدف‌هاي انسان دوستانه خواهد بود.