کتابخانه مجازی ادبیات

کتاب "سیف الدین محمد فرغانی" قهرمان عرصه سخنوری، پژوهشی است در شخصیت ادبی و عرفانی و شیوه شاعری سیف الدین محمد فرغانی شاعر و عارف بزرگ قرن هفتم هجری که توسط محمدرضا تبریزی شیرازی تالیف شده است. این نوشته کوششی است ناچیز در جستجوی شخصیت معنوی عارفی روشن ضمیر، شاعری گرانقدر و قهرمانی سخنور که در جامعه شعردوست و ادب پرور ایران قدرش ناشناخته مانده است. این کتاب شامل شش فصل است با این عناوین: در جستجوی شاعر و عارفی بزرگ، انعکاس اوضاع اجتماعی و سیاسی در شعر سیف الدین محمد، زبان پارسی دری و شیوه سیف الدین محمد در سخنوری، ابداع سیف الدین محمد در عرصه قصیده سرائی، سیف الدین محمد و دیگر سخنسرایان، سیر فکری سیف الدین محمد در غزلسرائی

در اوایل قرن هشتم هجری در یکی از قریه های قزوین، شاعر و منتقد بزرگ اجتماعی ادبیات فارسی، نظام الدین عبید زاکانی (م 772 – 768هـ) زاده شد. او که از ظلم روزگار و نابسامانی اوضاع زندگی و اخلاقیات جامعه آزرده بود، زبان طنز را به جای انتقاد صریح برگزید. شیوه انتقادی این شاعر و نویسنده توانا، روشی خلاقانه و جالبی بود که در آن روزگار، او را شاخص کرده و بعدها او را صاحب سبک کرد. آثار او در واقع تمثیلی تلخ و گزنده از حوادث روزگار خویش است. او تعریفات یا ده فصل خود را به شیوه تعریفات ابوعلی سینا و اخلاق الاشراف خود را بر اساس اوصاف الاشراف خواجه نصرالدین نوشت. موش و گربه او نیز، سرشار از حکمت و پند است. او در نظیره گویی نیز بی بدیل بود. کتاب حاضر مجموعه مقالاتی است که درباره زمانه، آثار و شیوه طنزپردازی عبید نگاشته شده که البته نسبت به جایگاه او در ادبیات، اندک است. در این کتاب، 27 مقاله از اساتید گرانقدر، به کوشش حمید باقرزاده و بهروز صاحب اختیاری گردآوری شده و در سال 1375 توسط انتشارات اشکان به طبع رسیده است.

بیشتر آثار شعری عطار نیشابوری، آکنده از نظریات و عقاید صوفیانه و عارفان است که با ساده‌ترین زبان و در قالب حکایت و داستان آنها را بیان می‌کند و اگرچه در بعضی مواقع آن پیوستگی کلی بین مطالب عرفانی و تسلسل داستان‌ها نیست؛ اما به طور کلی صبغه و رنگ عرفان و تصوف، تمام کتاب را به هم پیوند می‌زند و آن را به صورت یکپارچه جلوه می‌دهد. از آنجا که عطار شاعری عارف است و به کمک داستان‌ها و حکایات، مطالب مهم عرفانی را در ساده‌ترین زبان بیان می‌کند، ناچار از کمک‌گرفتن از این روایات و اسطوره‌هاست. به طوری که حتی بیان بخش مهمی از معانی اشعارش وابسته به این اسطوره‌ها و روایات است. از این‌رو شناخت این موارد و کیفیت کاربرد آنها، سهمی بزرگ در شناخت شعرا و پی‌بردن به معانی آنها دارد.

بی‌شک افضل‌الدین بدیل بن علی نجار، حقایقیِ خاقانی از برجسته‌ترین شعرای ایران در قرن ششم، در حوزه ادبی آذربایجان است. شعر خاقانی آن پیچیدگی که در معانی شعر صائب و شاعران سبک هندی است را ندارد، بلکه اغلب این دشواری و گاهی پیچیدگی در لفظ و فرم شعر اوست نه ذاتاً در معانی، به این معنا که پس از دریافت استعاره‌ها و تشبیهات شعر، چیز چندانی نصیب خواننده نمی‌شود. در این کتاب گزیده‌ای از اشعار خاقانی ذیل قصاید، غزلیات، رباعیات و قطعه‌ها آورده شده است.