نویسنده در این مقاله اشاره میکند که سعدی در تمام آثارش جز «بایزید بسطامی» از هیچ یک از افرادی که در عالم تصوف به تندروی شهرهاند اعم از: حلاج، شمس تبریزی، مولوی و شیخ صنعان نامی نبرده است، حتی کلمات و واژههایی که در شعر قرن 6 به بعد به شدت رواج داشته چون مغ، شطح و طامات و... نیز چندان اسمی به میان نیامده که میتوان آن را نتیجه تفکر یا جهاننگری خاص سعدی است که مظهر اعتدال و میانه روی در هر امری به حساب میآمده است.
تذکرةالاولیاء کتابی عرفانی است به نثر ساده و در قسمتهایی مسجع، که در شرح احوال بزرگان اولیاء و مشایخ صوفیه توسط فریدالدین عطار نیشابوری به فارسی نوشته شدهاست. تذکرةالاولیاء کتابی درباره زندگی، حالات، اندیشهها و سخنان عارفان و مشایخِ تصوف است، و به ذکر مکارم اخلاق، مواعظ و سخنان حکمتآمیز صوفیان بزرگ می پردازد.این کتاب مشتمل است بر مقدمه و ۷۲ باب که هر باب به زندگی یک صوفی پرداخته است و در ابتدای هر باب سخنانی مسجع در تمجید و ثنای صوفی بیان شده و سپس سخنان و داستان ها درباره صوفی آورده شده است.نخستین باب به حالات و سخنان جعفر صادق اختصاص یافتهاست، و باب هفتاد و دوم به حسین بن منصور حلاج .
بوستان، همتای جاودانهی گلستان، با این تفاوت که منظوم است. این منظومهی چهارهزار بیتی همانند گلستان داستان به داستان و مواعظ شیرینی در آغاز یا انجام هر داستان در آن آمده است. وزن این منظومه، همانند شاهنامهی فردوسی (بحرمتقارب) است. این اثر درخشان هممانند گلستان مخاطب عام و خاص دارد و مطبوع هر طبعی است، و بیش از هفتصد سال است که در اقلیم فارسی زبان (علاوه بر ایران، شبه قارهی هند، افغانستان و آسیای میانه به ویژه سمرقند و بخارا و تاجیکستان) در مکتبخانهها و سپس در عصر جدید در آموزشگاهها و مدارس عالی و دانشکدهها کتاب درسی آموزشی است و مهمترین درسی که میدهد درس زندگی است. بوستان مشتمل بر 10 باب است : 1. در عدل و تدبیر و رای 2. در احسان 3. در عشق و مستی و شور 4. در تواضع 5. در رضا 6. در قناعت 7. در عالم تربیت 8. در شکر بر عافیت 9. در توبه و راه صواب 10 .در مناجات و ختم کتاب.
خمسه نظامي شامل دفترهای «مخزن الاسرار»، «خسرو و شيرين»، «ليلي و مجنون»، «هفت پيکر»، و «اسکندرنامه» (شرفنامه و اقبالنامه) است. اين گنجينه شامل اشعار بازيافته حکيم نظامي و اشعار مشکوک يا منسوب به ايشان، و نيز شرح ابيات، واژه نامه و مهمتر از همه، بررسي زندگي و اشعار نظامي گنجه ای است. دکتر سعيد حميديان، استاد برجسته ادبيات، ضمن ويرايش نسخه وحيد دستگردی و افزودن مقدمه ها، پيشگفتارها و پيوستهايي بر هر مُجلَّدِ اين مجموعه، آن را به طور کامل با نسخههای معتبر اشعار حکيم نظامي گنجه ای مقابله کردهاند و اصلاحات ضروری ديگر را به آن افزودهاند. از آنجاکه طبع وحيد دستگردی، معتبرترين متن مورد استفاده و استناد پژوهندگان، از گذشته تاکنون، بوده است، به منظور آنکه ارجاعات موجود در اين پژوهشها به قوّت خود باقي بمانند و از اين پس پژوهندگان بتوانند با اطمينان خاطر به چاپ حاضر خمسه نظامي ارجاع و استناد کنند، ويراستار کوشيده است که در چاپ حاضر نيز چهارچوب کليه صفحات، سطور متن، حواشي و شماره صفحات و ابيات را عيناً مطابق طبع وحيد باشد و فقط آن را در 7مجلد به نامهای «مخزن الاسرار»، «خسرو و شيرين»، «ليلي و مجنون»، «هفت پيکر»، «شرفنامه»، «اقبالنامه» و «گنجينه»، برای استفاده تمامي ادب پژوهان و دوستداران ادب فارسي و علاقه مندان به اولين داستانهای شيرين و عاشقانه فارسي فراهم کرده است.
در باب نظریه و تاریخ و نظریهپذیری تاریخ، مجادلات و مباحث متفاوتی میان علمای تاریخ و علوم اجتماعی وجود داشته و دارد. این مسئله ناشی از زاویه نگاه، نگرشهای مصداقی یا کلیتپذیر و قاعدهپذیری یا قاعدهناپذیری تاریخ است. به همین دلیل پرداختن به چنین موضوعاتی آن هم از زوایای مختلف مفید خواهد بود. این کتاب به این مباحث پرداخته و موضوعاتی چون اجتماع، علم و تاریخ؛ مثالی از یک نظام تاریخی، دین و جادو در نظام تاریخی، تاریخ به عنوان یک علم تطبیقی و ... در آن مطرح شده است.