کتابخانه مجازی ادبیات

مطالعه و تحقیق درباره اعتقادات مردم ایران نه‌تنها از لحاظ علمی مهم است، بلکه برخی از نکات مبهم فلسفی، تاریخی و اجتماعی را برای پژوهشگر روشن می‌کند؛ زیرا مقایسه این اعتقادات با فرهنگ عامه مردم ملل، سبب پیدایش ریشه و مبدأ آداب و رسوم، ادیان، افسانه‌ها و ... خواهد شد. اندیشه‌ها و اعتقادات سنتی مردم ایران از جمله یادگارهای روزگاران کهن نژاد هندوایرانی است که در این سرزمین برجای مانده است؛ بنابراین پژوهش در این زمینه ضروری و قابل توجه خواهد بود. در این کتاب درباره داروهای سنتی و انواع درمان بیماری‌ها و عقاید عامیانه‌ای که در این زمینه در جوامع مختلف ایران به‌ویژه جوامع روستایی و عشایری معمول بوده و اکنون نیز کم‌وبیش رواج دارند و همچنین گیاهان دارویی و آب‌های معدنی به روش علمی بحث شده است.

تمامی اقوام انسانی از ابتدایی‌ترین دوران‌های خود عقاید پزشکی خاصی در مورد تولد و مرگ و بیماری‌ها داشته‌اند. به طوری که بیماری را ناشی از اراده الهی، قدرت جادوگران یا سایر منابع ماوراء الطبیعه می‌دانستند و لذا درمان را از آن دیدگاه دنبال می‌کردند. برخی از این عقاید تا دوران معاصر در غالب ایمان درمانی و مقبره‌های مقدس باقی مانده‌است. گرچه خیزش پزشکی علمی در هزاره اخیر بسیاری از این روش‌ها را ضعیف کرده‌است. استقرار تقویم و اختراع نوشتن علامت آغاز تاریخ ثبت شده‌است. دانسته‌های ما از دانش اولیه متشکل از قرص‌های خاک رس منقوش به خط میخی و مهرهایی است که توسط پزشکان بین النهرین باستان مورد استفاده قرار می‌گرفته‌است. در موزه لوور ستون سنگی وجود دارد که قوانین حمورابی پادشاه بابل که در قرن ۱۸ پیش از میلاد را نشان می‌دهد. این قانون شامل قوانین سختی مربوط به پزشکی است. برای مثال، «اگر دکتر، در باز کردن آبسه، بیمار را کشت دست او قطع خواهد شد»؛ اما اگر بیمار کشته شده برده بود، دکتر به سادگی موظف شد تا برده دیگری تامین کند. هرودوت مورخ یونانی، در مورد بابل اظهار کرده که هر بابلی یک پزشک آماتور بود، چون رسم بود بیمار را در خیابان قرار دهند چرا که هر عابری ممکن است مشاوره پزشکی ارائه دهد. غیب گویی با بررسی کبد حیوان قربانی شده به طور گسترده‌ای اعمال می‌شد تا دوره بیماری را مشخص کنند. پزشکی در یونان باستان تحت تاثیر سنت‌های پزشکی بابلی‌ها و مصری‌ها ایجاد شده‌است. یونانیان باستان به ایجاد یک سیستم پزشکی مزاجی که در درمان به دنبال بازگرداندن توازن مزاج در داخل بدن است نائل شدند. چهره بزرگ در طب یونان باستان بقراط بود، که او راپدر "از طب مدرن می‌دانند. کورپس بقراطی می‌مجموعه‌ای از حدود هفتاد اثر از کارهای اولیه پزشکی یونان باستان است که تحت تاثیر قوی بقراط و شاگردانش است. سوگند بقراط برای پزشکان یکی از معروفترین باقیمانده‌های آن دوران است که هنوز هم به کار می‌رود.

اگرچه در شعر معاصر، به ویژه شعر قیصر، عوامل فراوان سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و غیره نقش دارند و محتوای این اشعار با فضای انقلاب، جنگ، شهادت و احساس دریغ و افسوس از به جاماندن از قافله شهدا و... ارتباط تنگاتنگ دارد، بررسی عوامل زبانی از دیدگاه صورتگرایی و عینی نیز حائز اهمیت است. یکی از موارد صورتگرایی در بررسی اشعار و به طور کلی متون ادبی، خواه نظم و خواه نثر، عنصر برجسته‌سازی است که عناوینی چون هنجارگریزی و هنجارآفرینی را نیز شامل می‌شود. هنجارگریزی به عنوان نگاهی نو در مواجهه با ادبیات و شعر از مهم‌ترین مسائل شعر نو به حساب می‌آید. از این طریق درمی‌یابیم شاعر چه اندازه با این شگردها و فنون در ایجاد حسّ و حال تازه، بخشیدن انسجام بیشتر به شعر، نظام‌مندسازی بهتر آن، تقویت بُعد موسیقایی و تأثیرگذاری عمیق‌تر موفّق بوده است. این مقاله تلاش می‌کند به این سؤالات پاسخ دهد که آیا قیصر به عنوان شاعر و هنرمند در اشعار خود از منظر هنجارگریزی دست به آفرینش هنری زده است یا خیر؟ در چه محورهایی بیشتر از این تکنیک هنری استفاده کرده است؟ نقاط قوت و ضعف وی در این زمینه کدام است؟ با توجّه به اینکه اشعار قیصر ظرفیت طرح این مهم را دارد، از این دیدگاه به بررسی اشعار پرداخته شده و هنجارگریزی در اشعار او در سطوح سبکی، گویشی، واژگانی، نحوی، نوشتاری، معنایی، زمانی و آوایی بررسی شده است.

در اين مقاله تلاش می‌شود با نگاهي به وي‍ژگي‌هاي شاخص نثر کنوزالحکمه، آخرين اثر احمد جام، و ديگر آثار برجسته صوفيه قبل و بعد از آن، از قبيل کشف‌المحجوب، اسرارالتوحيد، مرصادالعباد، و مصباح‌الهدايه و مقايسه آنها، جايگاه نثر کنوزالحکمه معلوم و سطح کلي زبان صوفيان معروف روشن شود. اغلب صوفيه از زباني ساده، که در دوران سامانيان کاربرد داشت و نهايتا تا قرن ششم مرسوم بود، استفاده مي‌کردند. هدف عمده آنان بيان انديشه به زباني ساده و تاثيرگذار بوده است، اما از سبک رايج روزگار خود نيز بي‌تاثير نمانده‌اند. کليت زبان اين آثار، از نظر ساده‌گويي و ديگر ويژگي‌ها، قرابت تنگاتنگي با نثر کهن دارد و نشان مي‌دهد زبان آنها در ادوار گوناگون دست‌خوش دگرگوني برجسته و آشکاري نشده، بلکه سير تحول و نوگرايي در زبان آنها نسبتا آرام و کند صورت گرفته است. بيش‌تر تفاوت‌ها به واژگان خاص، تاثير لهجه محلي، و ذوق نويسندگي نويسندگان مربوط است. برخي از اين آثار، به ويژه قسمت‌هايي از مرصادالعباد، به دليل ذوق شاعري نويسنده، رنگ شعر به خود گرفته و از فنون ادبي و احساسات و عواطف شاعرانه بهره‌مند شده است. شيوه به پايان رساندن ابواب و آميختگي ايجاز و اطناب درکنوزالحکمه سبک آن را از ديگر آثار مورد مطالعه متمايز کرده است.