کتابخانه مجازی ادبیات

تاریخ موسیقی شناختن مبدأ و منشأ موسیقی برای ما کمال استفاده را دربردارد، زیرا کشف این نکته به شناسایی ماهیت موسیقی کمک بسیاری می‌نماید، و به همین دلیل است که تا کنون دانشمندان و فلاسفه در این باره فرضیات متعددی داشته‌اند. در دوره‌های اخیر، دانشمندان و محققان، با تحقیق در احوال ملل ابتدایی وحشی و نیمه‌وحشی، طریق مطمئن‌تری برای تحقیق در این زمینه برگزیده‌اند. فرانسویان قبل از دیگران به مطالعه در این باره پرداختند.موسیقی کلاسیک اصطلاحی عام است که به موسیقی هنریِ اروپا اطلاق می‌شود. شروع این موسیقی را از سده‌های میانه در حدود سال ۵۰۰. م می‌دانند.دورهٔ کلاسیک سال‌های ۱۷۳۰ تا ۱۸۲۰ م را شامل می‌شود. قرن هجدهم مصادف بود با جریان روشن‌فکری یا آزادی اندیشه از بند خرافات، که در آن طغیانی علیه متافیزیک و به نفع احساسات معمولی و روانشناسی تجربی و عملی، علیه آیین و مراسم تشریفاتی اشرافی و به نفع زندگی طبیعی و ساده، علیه خودکامگی و به نفع آزادی فردی، علیه امتیازات و حق ویژه و به نفع حقوق مساوی مردم و تعلیم و تربیت همگانی صورت گرفت. در این دوره، برای اولین بار در موسیقی، این فکر ظهور کرد که موسیقی در حقیقت همانند دیگر هنرها مقصود و هدفی ندارد، بلکه صرفاً به‌خاطر خودش وجود دارد؛ یعنی موسیقی برای خودِ هنر موسیقی موجودیت می‌یابد. پس از دورهٔ کلاسیک با هنر موسیقی برپایهٔ ایدهٔ «هنر به‌خاطر هنر (هنر برای هنر)» برخورده می‌شد. هنر در این دوران، بیشتر متوجه سادگی است تا تزئینات ماهرانهٔ دوران باروک، ولی درزمینهٔ موسیقی، این رویکرد به‌عکس اتفاق می‌افتد. برخلاف دورهٔ باروک، در دوران کلاسیک، حالت‌های مختلف و متضادی در ارائهٔ احساس در موسیقی وجود دارد. بافت موسیقی کلاسیک نیز بیشتر هموفونیک است تا پلی‌فونیک. از هنرمندان برجستهٔ این دوره می‌توان از هایدن، موتزارت و بتهوون نام برد.موسیقی دوره رمانتیک به موسیقی دوره‌ای از موسیقی کلاسیک غربی گفته می‌شود که از اواخر قرن هجدهم میلادی آغاز گشت. این موسیقی با نهضت رمانتیک مربوط است. این سبک از نظر زمانی پس از دوره کلاسیک و تا حدی در تقابل با آن ظاهر شد. هنرمندان رمانتیک بیشتر به احساسات و عوامل شخصی و درونی خود توجه داشتند. آنها دنیای خیال و رویا، افسانه‌های کهن، سرزمین‌های دوردست و ناآشنا و هم چنین عواملی را که از زندگی عادی و روزمره فاصله داشت هدف اصلی آثارشان قرار می‌دادند، بر خلاف آثار کلاسیک‌ها که در آن عقل، منطق و استدلال بر احساسات و عواطف غلبه دارد، آثار هنرمندان رمانتیک سرشار از احساسات و عواطف انسانی است. سبک رمانتیک سالهای ۱۸۲۰ تا ۱۹۱۰ م را شامل می‌شود. در این دوره، احساسات نقش بسزایی در موسیقی پیدا می‌کند. موسیقی در این دوره به‌صورت ابزاری در دست آهنگساز مطرح کردن احساسات شخصی اوست. معروف‌ترین آهنگ‌سازان و موسیقی‌دانان این سبک شوپن، لیست و مندلسون هستند.این دوره را دورهٔ مدرنیسم یا نوگرایی موسیقی کلاسیک می‌دانند. آهنگسازان این دوره هرچه بیشتر سعی کردند تا کارهای خود را از سبک‌های گذشته متمایز و از باورها و قانون‌های گذشته عبور کنند.

رساله «یک کلمه» مهم‌ترین اثر میرزا یوسف‌خان تبریزی معروف به مستشارالدوله، رجل سیاسی و روشنفکر عهد ناصرالدین شاه قاجار، به احتمال زیاد نخستین اثر برجای‌مانده از جنبش روشنفکری دینی به زبان فارسی است. مستشارالدوله در این رساله می‌کوشد تا نشان دهد اصول تجدد و تجددخواهی در زمینۀ نهاد سیاست و قانون‌گذاری نه‌تنها با تعالیم و احکام دین اسلام ناسازگاری ندارند، بلکه به‌آسانی از این تعالیم و احکام استنباط و استخراج و استنتاج می‌تواند شد. در پایان کتاب نوشتارهایی متفرقه از مستشارالدوله آورده شده است.

هرچند نهضت رمانتیک به معنی دقیق کلمه پیش از پایان سده نوزدهم توان و نیروی خلاقه خود را از دست داد و رئالیسم آن را از میدان به در کرد؛ اما نه رئالیسم برای همیشه حاکم ماند و نه رمانتیسم به کلی عرصه ادبیات و هنر را خالی کرد. حتی عناصری از آن دوباره سربرآوردند و می‌توان ادعا کرد کمتر اثر هنری است که به کلی از هرگونه رگه رمانتیک خالی باشد. در این کتاب در چهار فصل به مبحث رمانتیسم پرداخته شده است.

معدن‌المعانی از متون عرفانی قرن هشتم هجری و مهم‌ترین مجموعه از ملفوظات احمدبن یحیی منیری از عارفان بزرگ شبه‌قاره هند است که یکی از شاگردان او، به نام زین بدر عربی، در صحبت شیخ شنیده و آن را گردآوری کرده است. در این گفتار، پس از شرح مختصری از احمدبن یحیی منیری، با معرفی اجمالی معدن‌المعانی بعضی از فواید زبانی آن را نیز یادآوری خواهیم کرد. این کار در حد خود می‌تواند بعضی از کلمات رایج در حلقه‌های درس و گفت‌وگوی مشایخ صوفیه را در بخش‌هایی از هند قرن هشتم معرفی کند و از این جهت پیش روی کسانی که می‌خواهند گسترده زبان فارسی را درشبه‌قاره هند جست‌وجو کنند چشم‌انداز تازه‌ای بگشاید و هم زبان گفت‌وگو در حوزه‌های فرهنگی آن نواحی را نشان دهد.