کتابخانه مجازی ادبیات

در تاریخ ادبیات فارسی و میان شاعران و نویسندگان جهان، ناصرخسرو جایگاه ویژه‌ای دارد؛ او یک سیاحتگر یا شاعری عادی نبود. پایگاه عقیدتی استواری داشت. نوشته‌هایش چه نظم و چه نثر وقف اندیشه دینی و دعوم مردم به پذیرش آن بود. سفرنامه او ظاهرا برای عامه مردم نوشته شده و درباره مسائل مذهبی ساکت است؛ ولی از دو عبارت آن کتاب روشن است که هیچ‌گونه شک و شبهه‌ای در صحت نسب فاطمیون نداشته و درباره حسن اداره امور و ثروت و قناعت و امنیت و آسایش رعایای ایشان با شور و حرارت سخن گفته است. نویسنده در کتاب حاضر ضمن اشاره‌ای به زندگی و آثار ناصرخسرو، سفرنامه او را تحلیل کرده و در پایان متن مصحح آن نیز آورده شده است.

کتاب "وجه دین" بظن قوی از تألیفات حکیم ناصرخسرواست و در کتب مختلفه تألیف آنرا بمشارالیه نسبت داده‏اندولی آنچه که در کتب متأخرین در باب تألیفات حکیم مزبور ذکر شده محل اعتماد و اعتبار نیست و بعضی کتبی که به‏ناصرخسرو مربوط نیست بوی منسوب گشته‏اند ولی دلیل قاطعی که ما درباره "وجه دین" و نسبت تألیف آن به‏ناصرخسرو در دست داریم اینست که در بعضی کتب قدیمه هم بدین کتاب و مؤلف آن اشارتی شده است مثلا کتاب "بیان الادیان" که تقریبا در حوالی قرن دهم نوشته شده "وجه دین " و نسبت تألیف آن به ناصرخسرو در دست داریم‏اینست که در بعضی کتب قدیمه هم بدین کتاب و مؤلف آن اشارتی شده است مثلا کتاب " بیان الادیان " که تقریبا درحوالی قرن دهم نوشته شده "وجه دین" را بناصرخسرو نسبت داده است بقسمی که با ظنی قریب به یقین میتوان گفت " وجه دین " از تألیفات حجت است. موضوع کتاب هم خود دلیل بزرگی است که مؤلف انرا در اطراف مذهب اسماعیلیه نوشته واگر کسی عقایدناصرخسرورا در فلسفه و حکمت الهی از روی کتاب زادالمسافرین او دقت کند ملاحظه خواهد کرد که از وجه دین هم‏ان عقائد را میتوان استنباط نمود. نیز شیوه نوشتن وترتیب و ترکیب عبارات فارسی ان با سایر مؤلفات حکیم شباهت‏کامل دارد بقسمیکه هر ذوق سلیم وحدت اسلوب فارس "وجه دین" را با کتب دیگر ناصرخسرو فورا درک می‏کند. کتاب وجه دین به تصحیح و تحشیه و مقدمه غلامرضا عوانی و با مقدمه انگلیسی سیدحسین نصر توسط انتشارات انجمن فلسفه ایران به چاپ رسیده است

داستان دقوقي رويارويي عارفي اهل سلوک با تجربه‌اي شهودي است. دقوقي خود مقصودش را از اين سفر، ديدار خورشيد در ذره و شهود نور مي‌داند و سفرش را با ترک سير جسماني آغاز مي‌کند. رويدادهاي حيرت‌انگيزي که در اين سفر پيش مي‌آيد همچون بي‌هوشي‌هاي پياپي دقوقي از فرط حيرت و از نگريستن به «تبديل‌هاي» اشيا به يکديگر سبب مي‌شود که اين سفر را سفري آشنا نينگاريم و در پي معاني در بطن وقايع باشيم. پس از تحليل داستان به کمک تبيين رمزها و سمبل‌ها از طريق بينامتنيت، در پي‌نزديک‌شدن به معناي متن هستيم. اين داستان که حاصل کشف و شهود عرفاني مولوي يا تجربه عارفي ديگر است، بياني ديگر از همان تجربه‌اي است که در آن همه کثرت‌ها به يک وحدت باز مي‌گردد. شواهد فراواني نيز از شباهت‌هاي اين داستان با حالات موسي در ديدار نور و درخت وجود دارد. با درنگ بر مضمون اين داستان، مي‌توان ريشه‌هاي سنت فلسفي و عرفاني را چون وحدت و کثرت، مراتب عالم، وحدت وجود و ... در آن جست. داستان دقوقي صورت تجربه شده و عملي آن آموزه‌هاست که فيلسوفان و عارفان در کتاب‌ها گنجانده‌اند و دقوقي در عالم مثال يا هورقليا تجربه کرده است.